Tuesday, October 29, 2019

SERCHHIP A HEALTH DEPT. OFFICER TRANSFER CHUNGCHANG A SORKAR LEH YMA INKAR BORUAK AWM MEK HI

Serchhip Sub-Hqrs. YMA hnuaia ruihhlo do pawl Sub-Hqrs. YMA anti Drugs Squad (SADS) te hian ruihhlo chi hrang hrang lo hluar chho mek doin theihtawp chhuah in hma an la a. Heroin No. 4 mai bakah damdawi zuar ten an lisence in a phakloh damdawi ruih theih, ruih tura an hralh chhuah thin te pawh Health Dept. hnuaia Drug Inspector te nen tangrualin an hma thin a.
Tuna transfer tak Sarah Laldintluangi Asst Director (Food&Drugs) hi YMA thawhpui tha tak ani.

Serchhip a damdawi zuar pakhat Mapuii Drug store atangin hetiang damdawi ruih chi, an lisence in a phakloh an kawl thahnem tak hi man ani a, YMA hmalakna Asst. Director in a bawhzui angin March 6,2019 khan mapuii Drug store hi an lisence cancell sak ani a, insenghawi nan thlakhat chhung hun pek an ni.

Mahse Mapuii Drugs store neitu te hi Health Minister hmelhriat tha tak leh an kohhran (BCM upa) pui an nih avangin an tawng huai hle a, Hun tiam ral hnuah pawh an dawr an hawn chhunzawm zel avangin order dang pek leh ani a, hemi tawp hnuah pawh dawr an la khar chuang lo Damdawi dawr pawh hi tun thlengin titawp loin Health Minister thu hmuin an la hawng zui zel ani.

Hemi te hian YMA hmalakna anga tawiawm a bawhzui puitu Asst. Director hi hua in na tak takin an tawng khum bakah thil an tih theih zia te an sawi a, Health Minister hnena an hek avanga sawn anih avangin YMA te hi an lungawi theilo ani.

Sub-Hqrs YMA hian Asst. Director transfer order hi sut leh tura sorkar an ngenna a hlawhtlin mai loh avangin vawiin Oct.28 hian Health Minister hmuh an tum a, Health Minister hian inrinni khan YMA hruaitute hi a hmuh hman loh thu a PS kaltlangin a hrilh a.

Oct.27 pathianni tlai khan Sub-Hqrs. YMA te hian extended meetting koin SEC member bakah Branch tin OB te kokhawmin vawiin tlai dar 4 hma a Transfer order hi sut anih loh chuan na zawka hmalak an rel ta a ni.

https://www.facebook.com/groups/zoramnationalistpartysubhqrslli/permalink/2605749122986998/





SERCHHIP CMO OFFICE-A ASST DIRECTOR TRANSFER ORDER KALTLANG PUI RIH DAWN LO, OFFICE KAL DAN TUM PROG PAWH THULH

 Serchhip Sub-Hqrs. YMA in Serchhip CMO Office-a Asst. Director (Food and Drug) Transfer-na Order sut tura Mizoram sawrkar an ngenna chu nimin October ni 28, 2019 khan Mizoram sawrkarin thuchhuah siama Transfer Order a lo siam tawh chu kaltlangpui rih lo tura a tih tak avangin, hemi chungchanga hmalakna tur an lo ruahman tawh chu, tiamchin awm lovin kaltlangpui rih lo tur a ni tih mipuite an hriattir.

An hmalakna tawiawmtu zawng zawngte chungah Serchhip Sub-Hqrs. YMA chuan lawmthu a sawi a. An beisei ang diak diakin a hlawhtlinna la hmu lo mahse an thilphut tih hlawhtlin a nih theihna tura hma  lak saktu Health Minister, Dr. R. Lalthangliana leh Health Department-a thawkte chungah leh Serchhip East Block MNF te chungah Serchhip Sub-Hqrs. YMA chuan lawmthu a sawi tih thuchhuah siamin an tarlang.

SSA LEH RMSA KAN ENKAWL DAN

29th November 2019

CSS hnuaia awm niin 90% sum dawngin State Sorkar in a enkawl hlawm mek a ni.

SSA
SSA hi kum 2001 vela kalpui tawh a ni a, Elementary Education(Pawl 8 thleng) an kalpui ber. A tir atanga thawk ngar ngar te chu kum 20 dawn thawk tling tawh an awm a, hnadang beisei tura kum Over tawh an awm teuh tawh ang. Project hnuaia phuahchawp tak tak Post thenkhat chu tih tawp a awm nual tawh a, tunah hian a ngheh beiseia in hamtang emaw, kum Over thlenga thawk tawhte an kat nuk a, an dinhmun hi a harsa viau maithei. Thla 3/4/5 danah hlawh an la a, chhungkaw chawm tan chuan ngaia neih harsa tak pawh a ni mahna. MNF Sorkar hlim khan an hruaitu bawr 10 vel nupui, SSA a thawkte dah nghet tura nawrna a awm hman deuhin an sawi a, mahse an ti tlang ngam ta lo a ni maithei.

Pay Scale emaw, Pay Commision emaw zui an nei miah lova, Pay Revisio pawhin an tan awmzia a nei ve lo.

RMSA
An ni hi 2011 vela bul tan niin kum 8 chuang chu an kal ve der tawh mai. Dinhmun chirî tak an ni. Secondary Education an tuam thung. High School ah Headmaster te awmin mi thiam tak tak an awm teuh a, mahse an Status pawh hi an chiang lo!! Zirtirtu te chu Govt High School hmun dangah an Attached theih laiin Headmaster te chu indaihlohna ah pawh an Attached ve ngai lo. Middle School Head te pawh Gazetted ah puan a nih tawh laiin RMSA Head te hian an Attest theih leh theih loh pawh an chiang lova, a thenin huai deuhin an ti mai a, an hotute(Govt High School zirtirtute) pawhin an sawi chian sak thei lo.

A din tirh khan School sakna sum neuh neuh a tam bawk a, hlawh an la tha thei viau a, kum 3 vel a vei meuh chuan thla 3 dan vel hi an hlawh lak dan a nih tawh thu an sawi ve bawk. 7th Pay an lak mup mup laiin Central in an hlawh a tih hniam sak zui a, Mizoram Sorkarin a ngai angin a kalpui hlauh thung.  Headmaster lakna Criteria ah hian Government Teacher or Adhoc Aided High School Teacher kum 5 tal thawk tawh B.Ed nei lak an ni a, hun a kal zela hetiang Criteria hi an zawm reng ta chuang lo.  Headmaster a heng Govt leh Adhoc atanga lutte an inchhir viau tawh hlawmin an sawi bawk. Hnadang beisei tura kum Over tawh leh Over hnai tawh an awm nual tawh bawk.

An Post hi a tlangpuiin a thingtlang hlawm hle a, inpui lam leh Post lama khawsak na nen tunlai thil man chhut chuan Taxi Driver te hi pha lo tak an ni mek. Hlawh an la tha thei lo zui.

RUSA -
CSS mah nise, hei hi chu Project fuh tawk lo pahnih hnu lama piang a ni a, a fuh hmel ta riau. RUSA hnuaiah hian College Asst Professor tur mi 71 lak tawh chu Apoinment pek an la ni lova, a chhan chu he Project ah hi chuan a Project tawp hun hun ah State Sorkar in a nghetin a dah ang tih a awm tlat a, hei hi State Sorkar a intiam rih lawk loh na chhan niin an sawi. Hei mai bakah SSA leh RMSA  ang lo takin Central Pay Commission zul zui tho in Fix a hlawh pek an ni dawn a, a tlem dawn lo. District anga inkhaikhawm duah duah a, Zirtirtu nghet te Officer Post ang hrima in rawihna a awm ve lova, College a Coordinator te chu State Project Office nen an in thlun zawm tawp mai a ni. Project hnuaia an awm laiin Pay a tha a, Project tawp huna nghet tur an nih avangin Security a tha hle in a lang.

RAWTNA LAM -

A ENKAWLTUTE -
SSA leh RMSA bik hi State khat tawp enkawltu ber State Project Director atan hian State thenkhat chuan IAS te an ruai a, keini ah chuan DEO Level emaw an ni tlangpui a, hei hi chu engpawh nise, Deputy State Project Director, District Project Coordinator tih velah Zirtirtu tho an dah vak mai hi thil mak tak leh Protocol mumal lo tak a ni. Teacher in Headmaster a enkawl zawk hú mai te hi Sorkar nih dan tur a ni lo.  RUSA kal dan hi a fuh thlap zawk a ni. Deputation theih rau rau chuan High School enkawl tur chuan college Associate Professor chin tal hi Deputate thei se a Protocol pawh a dik deuh mahna. High School zirtirtu in High School Headmaster a enkawl tlat...

PLAN SIAM LEH SALARY -
Kum khat atana School tinin an dawn Rs.50000 vel bawr hmanna leh an hlawhah UC phuahchawp hmanga Advance deuh taka Central lama an Report pawhin hlawh chu thla 3 dan velah an la tho a, chu pawh chu pawhkhawm mai mai a ni fo hi Central lam nge helam inthlahdah vang ni ang? SSA leh RMSA hamthatna tura MHRD dawr tura kan rinrawl berte hi an theuneu lutuk a ni thei em?

JOB SECURITY -
Engmah an nei lo. A Project tawp hunah pawh an nghet ngei ang tih a awm chuang lo. MR an Bill thei lo. An hlawhpui ber pawh an la ve leh tawk thin chauh a ni. Project hlawhtling tura thawk ngar ngar tute hmakhua hi ngaihsak tawk a ni lova, a thim chho zel zawk a ang.

CSS KHAIKHAWM ANG U -
Heng bakah hian NRHM, NeRLP, MSACS, NREGS, SIRD etc te pawh hian harsatna in ang tlang an nei hlawm a, CSS tha taka kalpui a nih theih nan leh thawktute hamthat theih anga dap a nih theih nan te, Project siam kawngah te hei aia chak zawka kan kal theih nan CSS Commission emaw Board emaw hi din a hun viau tawhin a lang. Tuna a enkawltute, a hotuber te hian Project hnuaia a nghet lova thawktute hmakhua hi an ngai em em lem lo tih a hmuh theih reng si a.

ZIRTIRTU LÂK -
Education ah kan Sorkar thar hi a chetha chho viau dawna kan ngaih laiin a System siamthat aiin hna lak hum hum lam hi kan tuipui mek a ang ta riau a, kan chhangchhiatna belhchhah tu mai tur a ni. MR 800 chuang kan lak te hi nakin lawka kawng la zawh leh tur an ni.

SSA leh RMSA ah kum 10 Qualified vekin an thawk tauh tauh a, zirtirtu nghet lakah an ni hi a tahtawla dah nghet ta mai lo chuan mithar an zuan san daih a!! Dah ngheh a ngaih hunah Sorkar phurrit tur an la ni. Zirtirtu nghet lak in heng ho hi dah lut zel se, an Post ruakah hian a thar la chauh zawk se, intah hriam nan hmang ila kan kal fu zawk ngei ang.

Sawi tur a tam hle a, kei aia hre zawk tam tak in awm.. Han sawi ve teh u.

David Sailo

Monday, October 28, 2019

Bru/tuikuk te hi enge an nih?

BRU

By HC Vanlalruata
Principal correspondent, PTI

Mizovin ‘Tuikuk’ kan tih, Tripura-a Bengali hovin ‘Reang’ an tih, tunhnaia anmahni’n ‘Bru’ an intih tâk avanga ‘official’ taka Bru tia kan koh takte hi Mizoram hian a buaipui rei ta hle mai a. A hnam pum ang deuh thàwa hmun danga pêm chhuak (displaced) an nih miau avangin, sorkar laipui bakah mihring chanvo humhalhtu pâwl lamte thlengin an ngaihven hle bawk a. Kan thupui kan luhchilh hma-in ‘Tuikuk’ tih hi ţawngchhia leh inhmuhsitna lam a ni hranpa lo tih hi hriat a ţha hle a.

An sawi dan chuan Mizo thlangtla hmasate khan an zu hmuhin “Eng hnam nge in nih?” tiin an zawt a (Hmar nge, Lusei nge, Paite emaw em ni in nih tihna a ni àwm e). Anni chuan hrethiam lovin “Enge in tih dawn?” an ti emaw tiin “Tui kuk nai” (ka inbual dawn) tiin an lo chhâng a (tui hi tui an ti ve tho a ni àwm e). Chutah chuan “Tuikuk hnam an nih hi” an ti a, ‘Tuikuk’ tiin an vuah hlen ta a ni, an ti.

Bru ho vânga harsatna hi kan sawi tamin Mizo tam tak, a bul a bál, a phuk a phak hre chiang mang si lova, hnam hrang an nihna-a Bru hote lo haw ve êm êm an tam viau a. An huatzia pawh social media lama ziaka ‘hate comment’ kan tih ang chi a insŭmkâr hauh lova ti ta bawrh bawrh pawh hmuha chhiar peih a thu a ni mai. He’ng ho hian an rilru hniam leh chhiatzia bâk an mualphò lova, Mizo hnam hmai an timâwk tel bawk a, mahni rama hnam tlêm zawkte chunga hleilen ching kan ang ta êm êm a.
Sihţhiang khua-a Presbyterian kohhran hruaitu Upa Manik-a’n Tripura-a a pĕm ve loh chhan a sawifiahna-a, “A pawi ka sawi lohva kut min thlâk duhtu tŭr Mizo ka la hmu ve lo,” a tih te ang kha an thaichhe nasa hle a ni – hetiang ho hian.

Mizorama awm Bru hnam harsatna (political problem) hi tunhma deuh fê aţanga lo inţan tawh a ni a. He hnam hi an ram (homeland) dik tak chu, Tripura hi niin an chanchin zir mite chuan an sawi a, Mizo thawnthu-a Reng Lal Raja (Maharaja of Twipra/Tiperrah) khua leh tui ni ţhin kha an ni a. History ziaktute’n an ziah dan chu – “Reangs (known in Mizoram as Brus) are one of the 21 scheduled tribes of the Indian state of Tripura. The Bru can be found all over the Tripura state in India. However, they may also be found in Mizoram and Assam. They speak the Reang dialect of Bru language which is of Tibeto-Burmese origin and is locally referred to as Kau Bru.” Heta chiang tak chu Tripura-a tlángmi 21 zing ami an ni tih a ni a, tlángmi zingah Tripuri tih lohva hnam tam ber an ni a, kum 1971 chhiarpui khân Tripura-ah 64,722 an awm a ni.

Buaina lo chhuahna bul tak hi kum 1994-a din Bru National Union (BNU)-in kum 1997 September ni 23 leh 24-a Mamit district-a Saipuilui khua-a an inkhâwmpui aţanga hriat ţan a ni a. He BNU inkhâwmpui-ah hian palai 400 vêl an kal a, an zĩngah hian Tripura lam mi pawh an tam hle. Inkhâwmpui palaite chuan Mizoram hmar thlanglam ram sâtthla a, Bru hnam puala autonomous district council hran neih an ngiat thu an puang a, chu chuan Mizo mipui, a bĩkin khawthlang lama awm MZP hruaitute a ti lâwm lo hle a.

Police report aţanga a lan dan chuan hetihlai hian (khatihlaia) BNU hruaitu R. Laldawngliana leh A. Sawibunga Riang te bâkah Bru Students Association (BSA) President Bruno Msha te chuan Bru hote chu Mizoram chhuahsan thuai a, Tripura a chhuk tura hriattirin khaw hrang hrang hotute hnenah lehkha pawh an pe a. An lo invaukhân lâwk tawh avang hian, MZP boruak awm hma pawh hian chhungkaw ţhenkhat chu an pêm thla tawh niin Police report-ah târlan a ni. (The Bru Crisis in a Nutshell - ziaktu L.T. Hrangchal, khatih laia Mamit district SP, phek 5-na).

Hetihlai hian Police-te paw’n an la hriat lohvin hel pâwl – Bru National Liberation Front (BNLF) chu a lo ding tawh a. A dintu zinga langsâr zualte chu Vanlalliana, Romawia leh A. Bidaia te an ni a, anni hi kum 1997-98 inkâr khan paihthlâk niin, Lalhmingthanga chu Army Chief-a dah a ni a, ani leh a hote pawh paihthla lehin Assam-a Riflemara khaw mi, Surjomoni Reang chu hotu berah a awmzui ta a ni. BNLF hian October ni 21, 1997 khan Dampa Tiger Reserve venhim hna thawktu Forest Guard Pu Lalzawmliana chu Persâng khaw bulah an kâphlum a, hei hian mi tam tak thin a ti-ur hle a. October ni 19 leh 21 inkâr khân Tuirum, Khamráng, Falkawn, Hnahthialzáwl leh Damparengpui khuate chu BNU hruaitute hian tlawhin Tripura-a pêm tŭrin an vau tawh niin Police-te chuan an sawi.

Mipui thinrimin October ni 24 khan Tuipuibari khua-a Bru ho in rauhsan ţhenkhat chu an hâl a, hemi hnu hian BNU chuan Mizote chu an puh chhe hle a. A kimchangin kan sawi sêng dawn lova, Union Home Minister leh National Human Rights Commission-ah hêkna an thehlut a. Khaw 41-a in 1,391 Mizote’n an hăl ni-a an puha a hmuna kala an enfiah chuan an puhna-a khaw 11 (Mualţhuam, Mualkawi, Sêrhmun, Bâwngva, Phaizau, West Phŭlpui, Chuhvêl, Chhĩppui Kăwnmawi, Maubuang, Lungmawi leh Zamuang)-ah te hian in pakhatmah a kâng lova, in kâng zat pawh hi khaw 16-a in 325 a ni zawk a. Bru nula 44 pâwngsual, Bru mi 8 Mizo kuta tualthi tihte leh puhna dang dang pawh chhuichian hnu-ah dâwt vek a ni tih hmuh chhuah a ni. (The Bru Crisis in a Nutshell phek 8-na).

Hetianga kan han sawi duahna hian chhan a nei a. BNU hruaitute hian a tak takah hian Mizoram chhunga anmahni puala Autonomous District Council hrang neih hi an duh leh an rilru-a an tum tak tak a nih loh hmel. A chhan chu Bru ho hi Mizoram aţang chauhva chhuakin Tripura-ah an pêm tlat lova, Surjomoni Reang te anga Assam aţanga relief camp-a pemlŭt engemawzât an awm a, Tripura-a awm nghet zĩngah pawh mahni in leh lo kalsana relief camp-a lŭt an awm tih hi sorkar chhinchhiahna (record)-ah a lang.

Chuvangin an tum ber chu Tripura hmar lam (North Tripura district)-a Bru hnam tam zawk lo awm nghet sa te zuk belhchhah a, helai biala Riangram (Reang land) din ni ngeiin a lang - Tripura tlângmi hnam zinga a tam ber dawttu an lo ni sa bawk a. Chu ngei chu tuna an dinhmun leh sũkthlêk hian a tilang chhuak a, relief camp 6-a awm chhŭngkaw tam ber, politics ngaihtuahna thŭk tak nei lem lote chuan an pawisa dawn tur hisâpin lokĩr an châk êm êm a, mahse, an hruaitute khuan an kĩr bĩk lohna tŭrin kum 22 chhŭng chu ţan an la char char chu a nih hi.

 Tŭna Tripura relief camp-a awm Bru hote hi an lo zĩkchhuahna leh an ram (homeland) dik tak chu Tripura khu a ni a, chuti chung chuan Mizoramah hian engemawzât chu kum engemawzât inbêngbelin an inthlah pung tawh a. Mizoram mi-a pawmtu kan kohhran tirhkohte pawhin luhchilhin a tam ber chu Kristian-ah an siam tawh a ni. Kum 1960 hmalam kha chuan Mizoramah hian Bru hnam hi tih tham an la awm lova, hnam bil 1,000 awm chin zingah pawh tarlan an nilova, kum 1971 chhiarpui-ah erawh chuan Bru ho hi Mizoramah 9,828 an awm ni a chhinchhiah a ni. (shodhganga.inflibnet.ac.in › bitstream by JK Patnaik).

Bru hnam chungchang leh politics chingchivêt, Mizoram aţanga pém chhuakte avanga harsatna awm chungchâng (Bru imbroglio) hi chiang tak leh uluk taka kan ngaihtuah a ngai a, rilru no leh pâwngpaw thinrim ngawta thil kan thlĩr loh a fuh ang. Pakhatna-ah chuan hnam pakhat aţanga tam tham fé mai, state danga pêm a, in leh lo chhuahsan (displaced) an nih phawt chuan sorkar laipui bâkah mimal/hnam chanvo humhalhtu pâwl tawh phawt chuan an ngaihven a, an ngaihsak a ngai tlat a ni tih hi kan hriatthiam a ngai.

Chuvâng tak chuan relief camp-a Bru awm te hi Tripura lama an pĕm hma-a an awmna, Mizorama hruaikĩr tŭrin sorkar laipui hian theihtâwp a chhuah a, hruaikir tura beihna kal mêk hi a vawi 9-na a ni a, sorkar laipui chuan a tâwp ber tŭr niin a sawi mek a nih hi. Sorkar laipui hian sum leh pai a sêng hnem tawh hle a, Mizoram leh Tripura sorkar pawhin thá leh zung a sêng hnem tawh hle bawk.

Sorkar laipuiin cheng vaibelchhe 350 zet a sènna tŭr, tuna Bru hruai kir hna kal mêkah hian Mizorama kĩr duh tak tak an awm laiin, a tam ber chu khapbeh an ni a, kĩr ngam lo khawpa vaubeh an awm leh ngei dawn bawk a. Chuvangin Mizoram sorkar hian thu rolùm a neih a hun hle tawh a ni. Hruaikĩr tum vawi 10-na nghah kher a ţul tawhin a lang lo. October ni 3 aţanga Zirtawpni thleng khan chhungkaw 190 vel an lokir tawh a, a tam ber chu a rŭk-a-râla sorkar lirthei hmang lova an duh thu-a lokirte an ni.

Hei hi thil awmdân a nih avângin tŭn ţuma lokir lo zawng hi chu an ram (homeland) dik tak zâwk, Tripura-ah hian châm hlen mai rawh se, tih hi Mizoram sorkârin tawlh hauh tawh lo tura sorkar laipui a hrilh hun a ni ta. Râltlân an ni lova, India ram Tripura state-ah hian an duhdan ang ngeiin inbêngbel tawh rawh se, chu chu an duhdân ngei a ni tih an hnam hruaitute (a bĩk takin Mizoram Bru Indigenous Democratic Movement general secretary Philip Apeto) pawhin October ni 3-a relief camp a kal chanchinbu mite (keimah tiamin) an hrilh dân a ni. An duhdân hi sorkar laipui leh Mizoram sorkar pawh hian zahsak ngei rawh se.  A lokir duh lo zawng hi chu an ram (homeland) Tripura, an hnampui tam zawk an khawsakna-ah khuan ram pe-in inbenbel tir ni ngei rawh se.

 Mizote hi hàw hàw leh bulúk taka thiltih chĩng leh rilru no leh phŭr hlut rilru kaihhruaia chêt kan chĩng fo ţhĩn. Kan hriat reng tur chu – kan duh emaw duh lo emaw, India mi kan ni kan ti emaw ni lo kan ti emaw – India ramah kan awm a, India-in a khua-leh-tuia a pawm kan ni. India ramah hian hnam tlêm zâwk leh hnufual, tlângmi kan nih avangin kawng tam takah hlahthlema a bĩka hna hauhsak (concession leh reservation) kan ni.

 Chutianga keini pawh enkawl kan nih ang chiah chuan Mizoram chhũnga kan khawsakpui hnam tlêm zâwk, Bru, Gorkhali, Chakma leh a dangte hi duat taka enkawla an chanvo diktak chantĩr hi a hnam tam ber Mizote mawhphurhna a ni tih kan hriatreng a ngai. Hemi kan sawi avang hian dân kalha Mizorama ramdangmi lo lutte kan huam tel lo tih erawh chu kan hrethiam ang chu maw.

KALADAN MULTI MODAL TRANSIT TRANSPORT PROJECT HNATHAWH MUANG VANGIN SPECIAL SECRETARY IN ENFIAH DAWN

Kaladan Multi Modal Transit Transport Project hnathawh mek chu sorkar laipuiin hmalakna chak tawk lo a, a hriat vangin a hmunah thil awmzia enfiah turin Special Secretary Pu Sambhu Singh IAS a rawn tir dawn a, November 2, 2019, Inrinnni khian Aizawl rawn thleng tura ruahman a ni. National Highway 44A a enfiah hnuah Aizawlah riakin a tuk Pathianniah Kaladan Multi Modal Transit Transport Project tlawh turin helicopter-in chhim lam a pan ang.

Kaldan Multi Modal Transit Transport Project hi kum 2010 atanga laih tan a ni a, Lawngtlai atanga Myanmar ram pawh tur kawngpui sial mek chu, hnathawh tur ruahman atanga chhutin 85% vel zawhfel a ni tawh. He kawng enkawltu Mizoram PWD hotute sawi danin, hna hi kum thara zofel vek tur a tih an ni a, lei dawh tur 8 awmin, bul tan chhoh mek a ni bawk. Fur ruahtui tlak laiin hna tam zawk chu chawlhsan a ngaih thin avangin, thal chhunga, hna chak zawka thawh a nih theih nan, fur ruahsur avanga leimin thenfai hna chu a theih ang anga thawh mek a ni.

He kawngpui hi Lawngtlai atanga Zochachhuah piah, Myanmar ramri thlengin, km 87 chuang hret a ni a. KM 1 chuang hreta thui, Lawngtlai-Diltlang-Parvakawng leh Zochachhuah khawchhung thlengin compensation buaipui mek a nih

avangin laih tlang thei a la ni lo. He kawngpuiin a paltlang tura compensation ngiattute sum phut zat hi cheng vaibelchhe 1.5 vel niin, hemi chungchang hi PWD hotuten special secretary hi lo sawipui an tum a ni. Helai kawngpuiin a paltlang ram neitu, zangnadawmna la hmulo dangte chu Anti Corruption Bureau lamin an chhui chiang mek a, a tak taka zangnadawmna hmu thei tura ngaih te an awm a nih pawhin pawisa an hmuh hun tur chu tun dinhmunah sawi theih a la ni lo niin thudawnna chuan a sawi.

Source : The Zoram Voice

SERCHHIP SUB HQRS YMA IN RUIHHLO DO KAWNGAH THAWKTUTE KUT PHUAR SAK NIAH AN NGAI, TRANSFER ORDER SUT LOH CHUAN OFFICE KAI TUR DANG DAWN

Serchhip Sub-Hqrs. YMA chuan Serchhip CMO Office-a Asst. Director (Food & Drug) sawnna Order tun thla ni 16-a tihchhuah chu October ni 28, 2019 (Thawhtanni) tlai dar 4:00 hmaa sut (cancel) a nih loh chuan October ni 29, 2019 (Thawhlehni) atangin Serchhip-a Health Department Pisa kai tur bakah Asst. Director (Food and Drug) insawn tur chu dan nise an ti.

Serchhip Sub-Hqrs. YMA hian nimin Pathianni tlai dar 3:00 khan Serchhip Sub-Hqrs. YMA Office Conference Hall-ah Extended Meeting neiin tun thla ni 16-a Mizoram sawrkarin Serchhip CMO Office-a Asst. Director (Food & Drug) sawnchhuahna Order a tihchhuah chu sut a nih theih nana an hmalakna chungchang an sawiho a. He Meeting hian YMA ten ruihhlo dona kawnga an thawhna kawnga an thawhpui leh an hmatheh ber, Serchhip CMO Office-a Asst. Director (Food & Drug) sawnchhuah danah hian thil tihdan phung pangngai lo deuha thil kalpui a awm ngei nia an hriat thu sawi nawn leh a ni.

Meeting chuan he Transfer Order cancel tura sawrkar an ngennain tun thlenga awmzia a la neih loh avangin, Transfer Order hi October ni 28, 2019 (Thawhtanni) tlai dar 4:00 hma ngeia cancel turin Health Minister hnenah ngenna thlen leh nise an ti a. He an huntiam chhunga chhanna lawmawm an dawng lo a nih chuan, October ni 29, 2019 (Thawhlehni) zing atangin Serchhip-a CMO Office-a thawk leh DMS-a thawk te Pisa kai tur dan nise, hei bakah hian Serchhip CMO Office-a Asst. Director (Food & Drug) chhuak tur pawh hi dan nise an ti. An ngenna hian awmzia a nei lova, ruihhlo dona kawnga thawktute kut phuar sak an nih dawn chuan hna thawk thei lovah inngaiin Serchhip Sub-Hqrs. YMA hnuaia ruihhlo do hna thawktu, Sub-Hqrs. YMA Anti-Drug Squad (SADS) pawh thiah mai nise tiin meeting chuan an rel bawk.

Serchhip Sub-Hqrs. YMA chuan mipuite tana harsatna lian zawk a thlen lohna turin sawrkar thuneitute chu an thilphut tih hlawhtlin sak ngei tura an beisei thu an sawi.

He Extendend Meeting-ah hian Serchhip Sub-Hqrs. YMA-a SEC member te bakah Town chhung Branch YMA tin aiawh mi 100 chuang an tel a ni.

Vanneihthanga Vanchhawng

Friday, October 25, 2019

KAN THIANPA THLARAU

Mihring boral tawh thlarau thenkhat te hian min la chenchilh hi hman ata tawh ka ring ve teh tlat a, ka lo ring dik hle mai bawk..

College kan zir chhuah ve hnuin kan thian zinga fel leh zirmi ber; ngawichawi ber nibawk sawmte-a chuan phai lamah zirna tha zawk panin min thlawh thlaksan a tul ta a.

A chhuk tur hi Airport-thleng kan zuk thlah a. Kal lamah kan hlim thlak tehlul nen, kan haw lam chu tawng peih pawh kan awm meuh lo. Dik taka sawi chuan kan thian zing a ngawi chawi ber nimahse a rilru a tluangin mi pawisawi kha a hlau hliah hliah thin. Kan inkawmna a rei hle tawh a, kan inhre chiang tlang hlawm bawk a, a thinrim phei chu vawikhat chiah ka la hria. Nitin zantin deuhthaw inkawm khawm thin kan ni pawh ti ila ka sawi sual tam awm lo ve.

Kum thum a liam leh meuh chuan a zira zir peih lo nana chu; kan motor (rental) ka khalh a tul ta a. Ka thian dang pahnih erawh High School ah zirtirtu hna tha tak an thawk thung. Thiante ka tluk lo hlawm ta phawt chu a nia. Tumah ka mawh thei lova keimah chiah a ni. .chuvangin ka hna ah rinawm leh taima takin ka thawk mai tur a ni tih chu ka ngaihdan a ni.

Kha kumthum chhung khan sawmte-a pawh a rawn haw chho ve fo thin a, thian ho kan inhmu khawm leh chu sawi tur kan ngahin kan hlimtlang dar dar thin khawp mai.

15th Sept 2012

Motor sil ka duh avangin Ramhlun lampanin ka inkhalh chhuak a. Rei pawh ka tlan hmain ka phone chu a rawn ri ral ral a. Tudang nilovin kan thianpa sawmte-a ngei kha a ni. "Ka rawn chho dawn a, dar 2 velah min lo hmuak ula," ka biakve hma hauhin line a in cut daih mai a, biak leh ka tum pawhin awmzia a neilo. A rawn haw dawn a atih thin dan pangai anih avangin ngaihkhat ah ka ngai mai a, phurzetin ka thian dang pahnihte chu sawmtea rawn haw tur thu chu ka hrilhzui a. Ka thian pakhat zawk; jona chu a leave lak lai a lo ni hlauh a, kan pahnih chuan Lengpui Airport lam panin phur takin kan tlan thla ta a.

Reivak lo kan nghah hnuin kan thiana pawh a rawn lang zui ve nghal a. Hlim taka inkuah khawmin zawhna chi hrang hrang kan zawt mawlh mawlh a, 'Aw' 'Aih' tih bakin min chhang lo. Motor-a kan luh hnu chuan sawmte awmdan chu diklo tlata hriatna ka nei a, a zin chau anih dawn hi" tiin ka ngaihdan chu ka thlak leh ta thuai a.

Tluang taka tlanin sawmtea te veng chu kan tlan thleng a. Mahse mak tak maiin sawmtea chuan an veng tawntirh a chhuk chu a duh ta tlat mai a. Reife kan hnial hnu pawhin "Zanah inlo leng zawk dawn nia," ati ta tlat mai a. Kan thian sawmtea awmdan chu mak tiin kan ká háu ringawt mai a ni.

A tawp atawp ah zawng kan kal tir ta nge nge a. Jona chuan kan thianpa awm dan chu mak a tih thu leh thil fello awm tlata a hriat thu chu min hrilh a, keipawh chu chu ka rin dan chiah a ni. Thil dik lo tak chu ka thianpa chungah chuan a thleng ngei ani tih ka hria, mahse jona chu thildang ka sawipui ta daih zawk a.

Kan in-turn fel a, thui vak lo kan tlan hnuin ka phone chu a rawn ri a, ka pickup thuai a, tap ri hawm hawm thawm chuan min ti hrilhhai hle mai. .!! Motor chu kawngsirah ka park tha vat a, beck-i, sawmte-a farnu chuan tap chungin a u Delhi-a a boral thu, thu thinthawng leh dangdai tak chu min rawn hrilh ta mai a, kan bangboin a ngaihna kan hre lo kher mai!

Tún mai khan Aiport atangin motor ah kan chuang ho a, tun maiah khan kan thlah kha a ni si! Becki lah biak theih lovin a tap char char tawh mai si a, awih tur a nih leh nih loh pawh hriatthiam har tak a ni!

A ngaihna hre lova kan ngawihdun reng lai chuan jona phone chu a rawn rive leh a, ka va bansak thuaia, engkim a chiang ta. .sawmtea pate chuan, "jona, inthianpa sawmtea chu vawiin chawhma lam khan an landlord te motor-in an chesual a, hospi. . . .sawi chhunzawm thei lovin a patea, patlingve meuh pawh insum zo lovin a tap zuia, keini pahnih pawh kan bang chuang lo!

" A ni thei lo!! ala thi lo!!" tia awrawl tawpa au chhuak chungin motor atang chuan ka tlan chhuak nghal a. Kan thlahna hmun atang chuan ka au vak vak a, jona erawh kawngpuiah thuin alo tap char char thung a. Jona chu kaithoin, "sawmtea chu an In ah a awm tawh ang" tih leh tlanpui chu ka rual a. An In awmna a hlat tham em avangin kan thaw hlawp hlawp a, mahse chawlh kan tum lo, kan tlan char char mai a ni.

An In kawt kan thlen chuan mi anlo tam hle mai a, mak tih hmel takin min lo thlir thap tih ka hria, a awm hle tho mai! Sawmte-a chuan an veranda ah min lo hmuah ngei kan la beisei tlat a, mahse, kan thiana hmel hmuh tur ala awm lo cheu! Thi tura kan la dah phal miau loh avangin in chhung lamah tal a hmel hmuh kan la beisei tlat a ni.

In chhung kan luh hnu chuan engkim a chiang ta! Kan thian sawmtea kha alo boral ngei a ni.

Engvangin nge a boral tirh, Lengpui a kan kal hma deih khan tuemaw berin a boral thu min hrilh loh?? A thian tha ber te chu min hrilhve awm tak?? Engtin nge thi tawh si kha a taksa kan la khawih theih?

Kha tih chhung zawng khan chanchin min hrilh tumin kan chhungte zawng zawng an buaia, tuman min be tlang thei lo a, phone lah kan switch off bawk silo !! An veng tawntirh a kan thlah liam hnu lawk khan min rawn contact tlang thei chauh tihna a nih chu! Amak khawp mai!!

Bill Gate a hausa ber

Khawvela Internet Dawr lian Amazon founder leh CEO ni lai mek Jeff Bezos chuan Khawvela hausa ber a nihna a hloh a. Bill Gates a bawk a chungnung leh ta.
Amazon's hi tunlaiin an che ṭha lutuk lova.  Q3 (July-Sept) chhunga an chet dan thlirin   Bezos hian  $7 tluklehdingawn in zet a hloh a. Amazon shares chu Zaa 7 a tlahniam anga chhut niin nimin 24, Thursday khan a sum hlut zawng an chhutna thar berah  Bezos a hausakna chu $103.9 tluklehdingawn ah a tla thla a ni..

Microsoft co-founder Bill Gates hian tunah hian $105.7 tluklehdingawn hu nei mekin Khawvela mi hausa ber a ni leh ta a.

Bezos hian Bill Gates an kum 24 chhung zet  khawvela hausa nihna a chelh chu 2018 khan luahlanin mihring damlai zinga dollar tluklehdingawn 160 nei kai hmasa ber a rawn ni a. Hausa ber erawh a ni rei thei ta bik lo a ni.

Amazon hian Zaa 26 zet third quarter chhung (july-sept) in a hloh nia sawi a nia.   2017 aṭanga a hloh nasat ber ṭum a ni. Hei hian stock exchange a a hlutna chu zaa 9 ngawta tihniamin Share pakhat  man pawh $1,624 ah a tla thla a. Hei vang hian a hloh ṭeuh lo thei lo.

Bill Gates hi Forbes magazine in Mihausa a tarlan zing ah 1987 khan lo lang ṭanin,  $1.25 tluklehdingawn lek a nei ve ve a..
Bezos hian Forbes in American  mihausa 400 list a tar chhuah chu Amazon company a rawn tlangzarh atanga kum khat lek- 1998 khan $1.6 billion neiin a rawn dai ve bawk a. An tlo dun hle a ni.

Bezos hian tun kum April thla khan a nupui MacKenzie Bezos chu ṭhenin, An inremna angin a share aṭangin $38.3 tluklehdingawn ngawt a pe ve a. Khawvela nupa inṭhen tawh zinga sum thehchhuah nasat ber a la ni.
A nupui hian a sum hi peipungin Dollar tluklehdingawn 40.3 a nei ve tawh a. Khawvel a hausa zingah 22 na a rawn ni der bawk.

Bill Gate a sum neih hi a tam hle mai a. Thilpek lam a uar viau chungin a hausakna a tlo hle. A sum neih tam dan hi tihian a chiang awm e- Nitin Dollar Maktaduai khat zel hmangral ta la, Ni 105000 ah i hmang zo ṭawk dawn a. Kum 287 ah i hmang zo ṭawk dawn tihna a ni.

US JUSTICE DEPT-IN "RUSSIAGATE" CHHUINA AN REVIEW TAN TA : INCHHUI TAWNNA A THLENG DAWN

 US Dept of Justice chuan President Donald Trump-an complaint siam a, "Kum 2016 election ah Intelligence leh Law enforcements ten diklo takin min chhuiin enthla bik a ni" a tih avangin Attorney General William P. Barr chuan, "Russiagate" chhuina, Special Counsel Mueller investigation in Grand Jury siama an thil chhui dan chu a review tan ta.

Hemi chungchang hi New York Times chuan ziakin, eng ang takin nge "Russiagate" chhuina hmawr bawk tawh chu ennawn a nih dawn hriat a ni lo. Justice Dept official (a hming sawilan remlo) chuan AG Barr chuan Britain leh Italy sorkar chu thil awm dan zawtin a tlawh tawh niin a sawi. In tentawnna chu US politics ah a la thleng zel dawn niin alang.

Trump-a impeachment neih tumna chu a la kal zel nachungin, Democrats hotu thenkhat chuan "Impeachment" vangin Donald Trump chu White House atangin an theh chhuak zo dawn chuangin an hre lova, kum 2020 atana voters ho rilru hneh a pawimawh zawkin an hre tawh niin, AP News chuan a tarlang.

Democratic party atanga official candidates nih tum ten Primary Election neia an debate-naah pawh, US President nih tuma beitute chuan Trump's impeach chungchang hi an sawi tha duh meuh tawh lo niin an sawi a, mahse, House chu Dems thunun a nih tlat avangin, Dems zinga House of Representatives member zingah erawh Trump-a impeach ngei duhtu an la awm zel thung a ni.

Media thenkhat chuan, "impeachment" tih tuma Capitol Hill a an buai reng tihtawp nan President Trump chuan Nov-Dec thla chho khian "Federal Gov't Shutdown" a thlentir mai thei niin an ziak. Federal Gov't Shutdown hian US sorkar lu a tihai hle thin a nih kha. (Shutdown chungchang leh a awm dan MSR ah ziak fo tawh a ni e-CT)

President Trump leh White House lam chuan "Trump's impeachment process" kal mekah, mi thenkhat House Comtt hrang hranga thu zawhfiahna (testify) tura koh chungchangah, Dems thunun House Comtt chu thawhpui an tumlo tih an sawi a ni.

Media thenkhat erawh chuan, Trump-a chuan Republican hotute leh White House khawnbawl upate chu "impeachment" an tum chungchangah an tan tawklo deuh leh dodal na tawk lo deuhvah a puh niin an tarlang.

Author: CT Lalrinawma

BEIDAWNG DUHLO 'IAS' OFFICER UMMUL KHER-i CHANCHIN

Mi hlawhtling ti-a kan sawi fo te hian vawilehkhatah chu dinhmun chu an nei nghal mai bik lo va. Rim takin hna an thawk a, an thawhrimna zar an zo thin.

Kan hriat theuh angin hlawhtling tur chuan taihmakna hian hmun pawimawh tak a chang thin a. Kan thawhrimna zarah kan beisei phak bâk hlawhtlinna kan chang leh nawlh thin.

Tuna kan sawi tur Ummul Kher chanchin pawh hi a tluangtlam vak bik lo.

Kum 1989 khan Rajasthan khaw pakhatah chuan hmeichhe naupang pakhat a lo piang a. A pian tirh chuan tumah'n IAS topper nihna a sual chhuak ang tih an ngaihtuah pha kher lo ang. Ummul Kher hi naupanlai atanga ruh natna (bone disorder) nei, enkawl zui reng ngai a ni a.


A naupan deuh laiin Rajasthan atangin Delhi mirethei deuh bik awm khawmna (slum area) Trilokpuri lamah an pem a.

Delhi lama an pem atanga reilote hnu amah phei chu kum naupang tak chauh a nih laiin a nu chuan a boral san a. A pa chuan hmeichhe dang nupuia neihin chhungkua din thar leh mah sela, Ummul Kher tan chuan lungngaih intanna bak a ni lo. Zirna lamah  support a dawn that loh bakah hmeichhe tam tak thlen phak bak thleng tawh ni-a chhung ten an ngaih tlat avangin zirna chu tawp san tawh mai turin an hrilh fo a. Mahse, Ummul Kher ngaihdan nen chuan in perhsan tak a ni, zirna tawp san mai chu a tum bik hauh lo.

Chhungte atanga support na a dawn that tawk loh avangin Class- VIII zirlai chauh a nih laiin anmahni chenna in chu chhuahsanin, mahnia khawsak theih dan tur kawng a dap ta a. Mahse, thil awlsam tak erawh a ni bik hauhlo, mahni a khawsa tur chuan sum leh pai alo ngai a, Ummul Kher tan hna rorum thawh theih ngawt lah a ni bawk si lo. Pawisa thawhchhuah dan tur kawng tam tak a dap hnu in, mi retheite khawsakna hmun pakhata tlema hna sang thawk thenkhat chuan lo khawngaihin an fate chu tuition pe turin an lo chhawr ta a.

Hetih hunlai hian naupang pakhat zelah 50-100 te a hlawh ve thin a. Tunlai thalai thenkhat chhun thil vawikhat eina, nikhat petrol man aiin tlem zawk mah se, Ummul Kher tan erawh a dam khawchhuah theihna a ni tlat si.

Kum naupang tak atanga mahnia khawsa ta chu harsatna tam tak a hmachhawn fo a ngai a. Thutlukna harsa tak tak siam a ngaih chang a awm fo bawk a. Mahse, beidawn san mai erawh a tum hauh lo, hringnun hi nin chang emaw hreawm tih chang a nei ngai lem lo. Hreawm tih ahnekin engkim hmachhawn thei turin a inzir reng thin.

IAS inziah tlin ve ngei a tum tlat avangin, hun harsa leh buaina karah pawh taima tak leh theih ang tawk tawkin lehkha a zir thin a.

Hun harsa tak tak a paltlang hnu IAS exam hma kum hnih ah chuan accident a tawk leh ta hlauh mai. A ruh hmun 16 thliakin wheelchair chauh lo chuan chet sawn ngaihna a awm ta lo. Mi tam tak tana beidawnna tur khawp harsatna a hmachhawn tawh tehlul nen, hetiang buaina leh zel chu tawrh thiam a har ngawt ang le.

Mahse, beidawn mai a la tum bik hauhlo, sum lamah mi neinung tak chhungkua atanga seilian a nih loh zia hre reng chungin vawikhat exam hmachawnna a IAS tlin ngei chu a tum ber a ni. Buaina tam tak a chunga lo thleng thin te chuan hmalam pan zel duhna thinlung an neih tir zel a, mittui nena hun harsa tak hmachhawn a ngaih chang pawhin ral lehlama khaw êng mawi tak chu thlir reng chungin, amaha chakna awm te chu sawm khawmin. Chu hmun thleng thei turin a inti chak hram hram thin a.

Midang beidawnna ah pawh beidawng duh lova a beih hram hramna te, midang zawh peih loh kawng tam tak a zawh tlatna te, midang nawmna hmuna hun nuam tak a hman ve theih lohna te chuan ral lehlama hmun nuam tak mi zawng zawng'na chawlh ve an chak em em na thin ram chu a hruai thleng ta a ni.

Ummul Kher IAS chanchin atang hian inzirna tur kan ngah hle a. Chung zawng zawng zinga pawimawh em em mai chu " Hlawhtlinna kawng zawh turin dinhmun tha tak emaw hriselna tha tak neih kher a ngai lo", tih hi a ni.

Ummul Kher'na tumruhna, huaisenna, beih hram hram nun a neih te hi keini Mizorama zirlaite hian entawn ila. Kan thiltum ah chiang ila, chu hmun thleng tur chuan harsatna tam tak paltlang a ngai tih hria ila. Beidawng te an hlawhtling ngai lo tih hria ila, keimahnia beiseina awm te chhi nung turin kan thawhrim a ngai tih hria ila. Tichuan kan chak em em thin ram mawi chu kan thleng thei chauh ang.

*  Beidawn lohna hi hlawhtlinna kailawn pawimawh tak a ni.

*  Thawhrimna hi hlawhtlinna kawngah hmun pawimawh tak changtu a ni.

*  Mipa ten hreawmna tam tak kan paltlang thei ang bawkin hmeichhe tam tak hian theihna sang tak an nei ve tih hriat tur.

*  Harsatna leh buaina vawi tam hmachhawn dawn mahla tawpsan ngai suh ang che. I hlutna leh theihna ropuina tichiangtu mai an ni.

*  Tum hre reng chunga kal hram hram thin te chauh hian hlawhtlinna an chang thin.

*  Ral lehlama an sawi fo thin ram nuam tak thleng tur chuan, sangha hlauhawm tak tak karah tui thùk tak kan hleuh kai phawt a ngai thin. Chutah chuan lawngleng emaw kawng awlsam zawk a awm ngai lova, peh helna kawng a awm hek lo. Kawng awlsam i zawng tlat a nih chuan ral lehlama an sawi fo ram nuam tak i thlen hmain nangmah tibuaitu tur che i tawng leh tho ang.

Author : Eleazer (Tetea Hmar)

Central YMA Sub committee puipate ruat an ni

No. CYMA 23/2019-2020/2  of 25.10.2019
CENTRAL YOUNG MIZO ASSOCIATION
MIZORAM : AIZAWL

APPOINTMENT

 Dt. 25.10.2019-a Central YMA Executive Committee thukhawm chuan, YMA Dan Bu Bung VI Chang 32 (4) (c)-in a sawi angin, kum khat (2019-2020) chhung atan heng a hnuaia mite hi Central YMA Sub-Committee hrang hrang puipa atana a ruat a. YMA Dan Bu Bung VI Chang 32 (4) (c)-in a sawi angin Central Executive Committee Member an ni nghal ang. He mawhphurhna hi tlawmngai a  hlenchhuak ngei tura ngen leh beisei kan ni e.

1. Kumpuan Sub-Committee :
Chairman : Tv. Lalhmachhuana, Vice President
Secretary :  Er. Lalrinmawia, Luangmual

2. Land & Building Sub-Committee :
Chairman : Pu Chawngthankima, Mission Vengthlang
Secretary : Pu C. Lalhmunliana, Bethlehem Vengthlang
OB i/c :  Pu Vanlalruata, President

3. Cultural Sub-Committee :
Chairman :  Pu V. Malsawmtluanga, Chaltlang Lily Veng
Secretary : Pu Hrangliana, Zemabawk North
OB i/c :  Prof. Lalnuntluanga, General Secretary

4.  Disaster Management Sub-Committee :
Chairman : Pu Lalbiakkunga, Leitan
Secretary : Pu Lalthazuala, Armed Veng
OB i/c :  Fabian Lalfakawma, Treasurer

5.  Documentation & IT Sub-Committee :
Chairman : Pu Lalsawma Ralte, Bawngkawn South
Secretary :  Pu Lalrempuia, Khatla South
OB i/c :  Tv. Lalhmachhuana, Vice President

6. Finance Sub-Committee :
Chairman :  Pu J. Lalramthara, Zotlang
Secretary : Pu S.F. David Ngursangzuala, Dinthar

7.  Health & Sanitation Sub-Committee :
Chairman : Pu F. Lalfakawma, Zonuam
Secretary : Pu Lalchhuanmawia, Dawrpui Vengthar
OB i/c :  Dr. Malsawmliana, Assistant Secretary

8. Legal Sub-Committee :
Chairman : Pu B.C. Tawna, Salem Veng
Secretary : Pu Lalsiamliana, YMA Mission Veng
OB i/c :  Tv. Lalhmachhuana, Vice President

9. Literature Sub-Committee :
Chairman :   Pu J. Lalsangliana, Ramthar Veng
Secretary : Pu C. Laldinliana, Ramhlun Venglai
OB i/c : Dr. Malsawmliana, Assistant Secretary

10. Press Sub-Committee :
Chairman : Pu Danny Lalzarliana, Venghlui
Secretary : Pu K. Zohmangaiha, Bungkawn Vengthar
OB i/c :   Pu Roneihthanga, Finance Secretary

11. Project Sub-Committee :
Chairman : Pu Lallawmzuala Pautu, Sakawrtuichhun
Secretary : Pu Joseph Lalnunmawia, Kanan
OB i/c :  Pu Fabian Lalfakawma, Treasurer

12. Property Sub-Committee :
Chairman : Pu R. Lalduhzuala, Sihphir
Secretary : Pu C. Vanlalruata, Chawlhhmun
OB i/c :  Prof. Lalnuntluanga, General Secretary

13. Recreation Sub-Committee :
Chairman : Pu K. Lalrinawma, Bawngkawn
Secretary : Pu Lalchhuangliana, Republic Veng
OB i/c :  Pu Roneihthanga, Finance Secretary

14. Resources Sub-Committee :
Chairman : Pu Joseph Lalmalsawma, Tuikual South
Secretary : Pu C. Lalchhanhima, Nursery Veng
OB i/c :  Pu Fabian Lalfakawma, Treasurer

15. Science & Environment Sub-Committee :
Chairman :  Pu R.S. Lalrinsanga, Tanhril
Secretary :  Pu F. Lalramchuana, Khatla West
OB i/c :  Prof. Lalnuntluanga, General Secretary

16. Sound & Music Sub-Committee :
Chairman : Pu R. Lalduhawma, Ramhlun South
Secretary : Pu Lalfakmawia, Durtlang North
OB i/c : Pu Roneihthanga, Finance Secretary

17. Sports Sub-Committee :
Chairman : Pu R. Lalrinmawia, Ramhlun North
Secretary : Pu C. Lalfakzuala, Vaivakawn
OB i/c :  Dr. Malsawmliana, Assistant Secretary

18. Training & Youth Affairs Sub-Committee :
Chairman : Pu Joseph Vanlalhruaia Sailo, Tuithiang
Secretary : Pu C. Lalhmachhuana, College Veng
OB i/c : Pu Vanlalruata, President

19. Vigilance Sub-Committee
Chairman : Pu R. Lalchhandama, Model Veng
Secretary : Pu H.F. Lalrinpuia, Republic Vengthlang
OB i/c : Pu Vanlalruata, President

20. Co-Ordinator, IGNOU : Pu Vanlalfela, Tuikhuahtlang

21. Editor, YMA Chanchinbu : Pu Romawia Pachuau, Bungkawn

 ᅠᅠSd/-
Dr. MALSAWMLIANA
Assistant Secretary,

ᅠᅠSd/-
Prof. LALNUNTLUANGA
General Secretary,

Central YMA.

Central YMA.
Memo No. CYMA 23/2019-2020/2
Dated Aizawl the 25th October, 2019

Copy to :-

1. All persons concerned - An lo hriat atan leh he mawhphurhna hi tlawmngaih chhuaha pawm tura beisei an ni. CEC a zawna vawi 3 chhan leh vang hriat lohva kallo te chu      CEC atanga chawlhtir an ni ang.

2. All Office Bearers, Central YMA - An lo hriat atan.

3. The President _____________________________________ Branch YMA - An lo hriat atan.

4. The Editor __________________________________ Chanchinbu - A chanchinbu zahawm taka News Item-a min lo puanzar sak turin.

5. File.
( Dr. MALSAWMLIANA)
Assistant Secretary,

(Prof. LALNUNTLUANGA )
General Secretary,

 Central YMA. Central YMA.

TRUCK-A RUANG 39 TE KHA CHINESE VEK AN LO NI

British police te chuan industrial park, Grays, east London-a truck pakhata an hmuh mitthi ruang 39 te chu Chinese vek an ni tih an finfiah tawh a, ‘magistrate’ chuan darkar 24 chhungin ‘detective’ te chu ‘truck driver’ kum 25-a upa, Mo Robinson an man tak, hemi te thihnaa an rinhlelh northern Ireland mi chu thu zawtfiah vek turin a hriat tir a. Chinese Foreign Ministry chuan Chinese Embassy employee, UK-a mi te chuan ‘truck’ an manna hmun hi an pan tawh tih sawiin thil thlen dan chhui kawngah an tanpui theih pawh beisei an ni.

Essex Police chuan ( a ram pum anga an sawiin British police an ti a, helai biala mi te hi Essex Police an ti thung) mitthi ruang 39 an hmuh zinga 31 chu mipa an nih thu sawiin 8 te chu hmeichhia an ni an ti a. Truck an hmuhna hmun hi UK-a ‘human smuggling’ hmunpui a ni a, Northern Ireland police lam pawhin he ‘truck’ in mi heti zat an thih thlenga phura a zin kual pui chhan hi an chhui ve mek bawk.

 

Police te rin dan pakhatah chuan ruang phurhna ‘truck /ship container’ hi Belgian port, Zeebrugge atangin Purfleet-ah, chuta tangin England-ah lawnga phurh a nih hmel a, ‘truck’ hian lo changin helai atanga hla lo te Grays ah hi a phur thleng a ni ang e an ti a. ‘Truck cab’ hi Bulguria-a ‘register’ a ni a, Irish nu pakhat ta a ni.

Pippa Mills, deputy chief of Essex Police chuan ruang ‘post-mortem’ a endik chhung pawh a rei dawn thu leh a harsat (complex) tur thu a sawi a, eng vanga heng mi te hian an nunna chan nge tih erawh chu hmuh chhuah ngei an tum tih a sawi bawk.


England-a pem tum inhawt khawm te hian ‘risk’ takmeuhin lawnglengin ‘Channel’ an kan thin a, a chang chuan car leh truck hnungah ah te an bei ve bawk a, tuntuma mi heti zat ‘industrial park’ thlenga ‘truck container’ hmanga phurh thlen an ni hian ‘smuggler’ ho leh ‘people trafficking / smuggling’ a inzawm a nih a rinhlelhawm thei nia tar lan a ni.

Nando Sigona, professor of migration studies, University of Birmingham chuan hetia pem luhna kawng a harsat em vang hian ‘smuggler’ te chuan ‘risk’ lain kawng thar an dap pui thin a, an lawng emaw an truck emawa mi an phurh tam poh leh pawisa an hlawh tam thin niin a sawi a, a ‘side effect’ erawh chu thihna a ni a ti a. Tunah chuan Chinese middle class te chuan dan angin zirlai an nih ang leh ‘tourist’ an nih angin ‘visa’ nen UK an pan tlangpui tawh a ni a ti bawk.

Wednesday, October 16, 2019

THE ROCK-A THUSAWI

Kumin Movie & Television (MTV) Awards sem chhuah khan wrestling lama kan hriat lar hmasak, ‘The Rock’ kan tih mai, Dwayne Johnson chu Hollywood film lama a thawh hlâwk avangin ‘Generation Award’ hlan a nih kha kan hre theuh awm e. A award dawn la tura stage a rawn pan laiin Queen-ho hla, ‘We Will Rock You’ tih kha an lo play a, a inhmeh hle nghe nghe a nih kha!

Dwayne Johnson hian a chawimawina dawn a pawm a, thu a sawi kha i lo chhinchhiah ve ngei ka ring. I han sawi nawn ve leh hrim hrim teh ang. Heti hian a ti a nih kha - “Half-black, half-samoan ka ni a, feet 6 leh inches 4-a sang ka ni a, pound 275 (125kg) a rit ka ni bawk a. Professional Wrestler hlui ka ni. Hollywood ka luh tirh khan thurawn chi hrang hrang ka dawng nasa hle a. Keimaha keimah kha hman tangkaina tur an hre lo va. Chutiang khatiang chuan i awm tur a ni a, i ni tur a ni, min ti a. I rit êm mai, inti zâng hret la, mi dang ang lo deuh hlekin i lan a ngai a, exer pawh la vak tawh suh, ‘The Rock’ pawh inti tawh suh..te min ti a. Thurawn ka dawn zawng zawng te khan min tilungngai a, inrintâwkna ka hloh zo vek a ni.
“Tichuan, duhthlanna ka siam ta a, chu chu - Hollywood kalphung zuiin ka kal tur a ni lo va, ka nihna ang angin Hollywood-ah hian ka awm tur a ni tih chu a ni a. Tichuan, Hollywood chuan ka awm angin min pawm ta a, tunah, in zingah, generation award dawng theiin ka awm ta a ni.

“Mihring kan nih chhungin kan chakna ber chu keimahni nihna anga khawvel hmachhawn mai hi a ni,” a ti. Kum 47-a upa The Rock chuan, “Pawimawh nih hi a tha a, mahse, mi tha nih hi a pawimawh zâwk a ni,” a ti bawk.

Mizo thalai zingah Korean an tum kan awm nual an ti! Mizo taka kan thiltih theih reng pawh sâp taka tih chu changkâng zâwka ngai awm khâwm kan ni hial awm e! Kan music video-te hi han ngaihtuah teh! Mizo hla sa chunga cowboy lukhum parh khum a, pistol paia cowboyho pheikhawk bun ang bun chu changkanna niin kan hria niin a lang fo.

Anmahni sawisel duhna hrim hrim vang ni lovin, kan thusawi laiah hian sawi tel a rem êm a - Triau Trackx-ho music video, Kolasib tlangval Lalhmangaiha leh Mizoram movel langsar Kimkimi-te lanna te kha i lo bih chiang em? Mizona pelin a video kha an siam a nih kha! Mizo Kristian rinna leh tihdan pelin, inneih hmain an awm dun a! A changtupa chuan sâpho tihdanin a changtunu chu a mut hmunah, zingah thingpui a pe a, a lem te a ziahsak a! Mahse, tuman kan sawisêl si lo!

He hnam, Mizo hian Mizona hi a kalsan hret hret a. Mizo nihna chu changkansan a tum mek niin a lang a, a lungchhiatthlâk a sin aw!

Kan inneih inkhawmah Mizo tawngin thu kan tiam a, hla kan sa tih loh chu Mizo tihdan a awm mang lo. Incheina thu-hlaah lah chuan sâpho inneiha an inthuam ang chiah a ni mai. A lawmnaah lah wedding cake kan ti! Mizo a bo!

Mi mal nun i sawi lo in ti em ni? Mimal nun hi a awm chuang lo, mi mal tinin kan nun chhuah hi khawtlang leh hnam nun a lo ni mai thin a ni zâwk.

Mihang leh Samoan thlah pawlh The Rock chuan sâp an a tum lo va, a nihna angin khawvel a hmachhawn a, sâp fing fel leh thiam, fing kherek leh phakar uchuak tak tak awm kuh tul karah chawimawina nopui a dawm thei a ni.

Keini chuan pawimawh nih duhin kan thinlung chhung rilin tha ni-a a hriat pawh kan ti ngam lo va, kan sawi ngam lo va! Pawimawhna duh avangin pawimawh zawk thatna kan hlamchhiah mek lo em ni?
Sawi tur a tam. The Rock-a thusawi hi i zir ang u.

Written by : Hriatpuia pa Kolasib

TAWNG RAL HLAUHAWM ZINGAH MIZO TAWNG!! ENG TIN NGE KAN TIH TAK ANG?


                    -Zomawia Khiangte
   
Khawvelah hian tawng chi hrang hrang 7,000 vel awma hriat a ni a. Chung zinga tawng chi 300 vel chauh chu khawvel mipui zaa 95 ten an hmang mek a. Khawvel mipui chanve hmawkte hian tawng chi 16 chauh an hmang a ni.

    Khawvel tawng chi hrang hrang zinga 40% lai maite chu tunah hian ral mai thei dinhmunah an ding mek a, chungte chu ‘endangered Language’ emaw ‘moribund language’ an ti a; chung zingah chuan Mizo tawng pawh an rawn telh a ni. Mizo tawng rawn telhtute chu United Nations Education, Sceintific and Cultural Organisation (UNESCO) te an ni a, 2016 kumah khan an rawn telh a ni. Kum 2100 ah chuan tuna khawvela tawng hman mek 50% - 90% te chu hmangtu mumal awm tawh loh avangin a bo vek dawn niin an sawi a ni.
    UNESCO hian tawng ral hlauh thawnawm 2,473 a tarlang a, chungte chu an hlauh thawnawm dan azirin chi 5 ah a then a, hetiangin:

1. Vulnerable - Heng tawng hmangtute hi an fate zawng zawng deuhthawin an la hmang vek a, mahse hmanna hmun deuh an nei bik a. Anmhni Inah leh an tawng hmang ve tho an thiante zingah an hmang a, hmun danga an vahchhuah chuan tawng dang an hmansan daih thin. Hemi group-ah hian Mizo tawng pawh an rawn telh a ni.

2. Definitely endangered - 
A hmangtute fate leh an tuten pianpui tawng (mother tongue) an tih ang tak hian inah an zir tawh lo. An titi zawng zawng deuh thawah tawng dang an hmang tawh.

3. Severely endangered - 
Heng tawng hmangtute hi an pi leh pute chauh an ni a. An faten an hmanpui tawh lova, mahse an la hrethiam a. An tute ngat phei chuan hman chu sawi loh an hrethiam tawh lo hrim hrim a ni. An tuten tawng dang an hmansan vek tawh a ni.

4. Critically endangered - Heng tawng la hmangtu naupang berte chu an pi leh pute an ni daih tawh. An fate leh an tute phei chuan an hmang tawh lovin an hrethiam tawh meuh lo. Tin, a hmangtu berte pawh hian an hmang reng bik tawh lova, a chang chang chauhvin an hmang tawh a ni. A hmangtu awm chhunte an thih hun hunah a ral mai dawn a ni.

5. Extinct - A tawng hmangtu leh hrethiamtu dam an awm tawh lo.

Mizo tawng a ral ang em? 
    UNESCO hian Mizo tawng hmangtute hi mi 529,000 awm mek angin a ziak a. Tawng ral hlauhthawnawm a telh zingah South Italian hian hmangtu a la ngah ber a, 7500,000 (Nuai 75) an la awm. Chuti chung chuan a ral mai hlauhthawnawm zingah a telh ve tho a ni. Tuna Mizo tawng hmang mektu tam berte hi chuan Mizo tawng hi a ral mai kan ring lem lo a ni mai thei. Mahse, tuna kan rilru sukthlek hi chik taka thlir chuan a ral mek a ni tih kan hre thei ang. A chhan chi hrang hrang lo sawi ila-
 
  i) Mizo tawng thumal a thang lo: Mizo tawng thumal hi a thang lo em em a. Kan neih sa kan tithi nasa bawk si a, tawng hluihlawn tawh (obsolete word) kan ngah em em a, thu mal chher thar lamah thangtharte kan tuan a fum hle.

   ii) Hnam dang tawng ( a bik takin sap tawng) kan kan zir a, hei hian keimahni tawng min hmuhsittir a, kan rilru sukthlek dik loh avangin thangthartten mahni tawng ngei kan hmusit tullh tulh.

   iii) 8th Schedule-ah kan tawng a awm loh avangin a hlu lo zo vek a ni a tih theih bawk.

Hma lak dan tur hmanhmawhthlak:
    Mizo tawng hi a ral loh kan duh tak tak chuan hengte hi kan ti ngei tur a ni-

1. Loan Words ngah a ngai: Hnam nunphung lo danglam zelin loh theih lohvin kan thumal tam tak min hluihlawntir a. Chutih mek laiin kan nunphung tharah hian thumal thar leh tawng thar kan chher chhuah zung zung a ngai. Hnam dang tawng atangin Mizo tawng thumal chher chhuah lamah kan chak a ngai.Chutiang chu ‘loan words’ an ti.
    Sap tawng pawh hi a tirtea an tawng hman chu a awm tawh meuh lo. Hun harsa tam tak an paltlang a, hnam dangten rei tak takte an awp a, chungah pawh chuan bo thak lovin a damkhawchhuak zel a ni. Hnam dangte tawng kha anmahni tawngah an lam thiam dan ang zelin an chher lut zel a, tawng hausa tak a lo ni ta mai a ni. Tam tak chu Greek leh Latin atanga an kaih lek a ni a. Sap tawng thumal 80% vel zet hi chu hnam dang atanga an lak (Loan words) a ni. Chuti chung chuan English an la ti ve tho a, a hming putu a la ni zel.
    Mizo tawng pawh hi hnam dang tawngin min chiah hneh hle mah se, hengte hi keimahni hmui mila kan lo kaihlek a, kan thumala kan seng luh nghauh nghauh ngam hunah kan tawng chu a lo par vul leh dawn     a ni.
    Entirnan, Fench thumal ‘abjurer’  chu ‘abjure’  an ti then a, Latin thumal ‘pictura’ tih chu an lam thiam danin ‘picture’ an ti leh mai a, chutiang zelin hnam dang tawng kha an lam thiam dan angin an tawngah an seng lut zel a, an hmang hreh lo bawk a, tichuan tawng hausa tak a lo ni ta mai a ni.
    Keini pawh sap tawng thumal thenkhat, Mizo tawnga awm lem lo entirnan ‘committee’ tihte pawh hi ‘kawmiti’ tiin ziak ila, kan lam thiam vek si a, Mizo tawng a ni nghal mai. Chutiang zelin thumal dang pawh. Hetianga kan tih loh chuan kan tawng hi zawi zawiin a ral tial tial mai dawn a ni.

2. A pahnihnaah chuan keimahni leh keimahni kan inhmuhsit loh a tul. Chu chu a thu ringawta tih theih pawh a ni lova, ei leh bar leh khawtlang nunphung hrim hrimah hnam dangte hmuh pawha zahpuiawm lo kan nih a ngai. Chuti a nih loha hma sawn loa kan awm reng chuan thangthate chuan Mizo hi an hmusit tho tho ang. Linguist-ho chuan ‘Mahni hmuhsitte tawng tumahin an zir duh lo’ an lo ti a. Mizo hi Mizo ngei tan pawha hmuhsittawm (mahni leh mahni hi a inhmuhsit theih tak tak a nia) a nih chuan mahni tawng ngei pawh ni se thangtharten an ngaisang lo ang a, an zir tha peih ngai lovang. Tichuan a a ral tial tial dawn a ni.

MYANMAR RAMIN BUHKEM (BROKEN RICE) MAN US DOLLAR MAKTADUAIH 137 CHUANG HMU

Myanmar ramin kum 2018-2019 pawisa kum (fiscal year) chhunga buhkem man a tel tawh chu US Dollar maktaduaih 137 (millions) chuang a tling tawh a. Myanmar hian buhkem tons 500,000 chuang tun pawisa kum chhung hian ram hrang hrangah a thawnchhuah tawh thu Myanmar Rice Federation (MRF) chuan an tarlang.

Nikum October 1, 2018 atanga kumin September 2019 thleng buhkem thawnchhuah zat chu 519,034 tons niin US$137.126 million man a ni.

MRF tarlan danin Myanmar-in buhkem a hralh tam zualna ramte chu Belgium, Indonesia, China, the Netherlands leh Britain ramte an ni.

US$60 million man 224,000 tons chu Belgium-ah hralh a ni a. US$27 million man 100,000 tons chu Indonesia-in an lei.

Buhfai leh buhkem lei tam ber ram chu China a ni a, Muse border trade camp kaltlanga phurh a ni a. Buhkem hi Europe ramte leh Africa ramteah pawh thawnchhuah niin lawnga thawnchhuah a ni.

Ram chhung thil chhuak ram danga thawn kawnga Myanmar-in hma a sawn zel theih nan ministry of commerce chu theihtawpin hma an la zel a. Lo neitute leh huan neitute chu buh leh thlaite thar chhuak tam tura tang turin an fuih bawk a ni.

(“Buhkem hi chhum a awl a, vitamin pawh engmah a bo chuang lo va” tiin thenkhat chuan buhfai pangngai aiin an duh zawk a ni awm e).

Source: Lalchhandama

Zun thlum

Kan taksa hi thlum tel loin a awm theilo a, chutih rualin a mamawh aia tam kan taksaa thlum a awm chuan natna khirhkhan tak zunthlum nei kan lo ni leh lawi si. Thlum nei tam te bawk hi nei tlem leh thut thei an la ni zui a, buaithlak ve deuh chu a ni. Mizo tawng hian zunthlum kan han ti mai pawh a, thisen thlum a ni zawk mah a, a nasat deuh chinah zun hi chu a lo thlum ve chauh zawk a ni.

Hetia kan thisena thlum a mumal loha zunthlum kan lo neih takna chhan hi, timur (cells) hrang hrang ina an siam rilbawh (pancrease) kan tih mai zinga cells pakhat, "Beta cells" an tih hian insulin a siam chhuak thin a. He insulin hian kan taksain a mamawh tawk tur chiahin thlum (glucose) kan lakluh te hi a lo sawngbawl  thin a ni. He cells hi a that loha hna a thawh mumal theih loh chuan insulin hi a lo tlem emaw, a siam chhuaklo hial thei a, kan taksaah thlum kan mamawh aia tam lo awmin, zunthlum nei kan lo ni ta thin a ni.

Zunthlum hi natna benvawn (chronic disease) an tihang hi a ni a, natna thenkhat hrik nei anga a hrik thaha dam hlen mai thei a ni ve lo a ni. Amaherawh chu khuahkhirh theih a ni thung a, hei hi a enkawl dan ber pawh a ni. Thataka enkawl chuan nunna tih tawi phahna tur a nilo a, enkawl that loh erawh chuan natna hrang hrang a fawmkemin piansualna hial a then thei a, a thihpui theih bawk. Zunthlum nei te hi mi chengvawng leh mi daithlanglo tak an nih a ngai a, mi ngaihsam lutuk leh thatchhe deuh tan a hlauhawm zual a ni.

1. Zunthlum chi hnih:

Zunthlum hi hlawm lian deuh deuh chihniha then a ni a, chungte chu :
Insulin dependent diabetes mellitus (IDDM / Type 1) leh, Non - insulin dependent diabetes mellitus (NIDDM / Type 2) te an ni. Heng zunthlum chi hnih te hriathran dan tlangpui chu :

1) Type -1 ah chuan Beta cells in insulin a siam tam tawklo emaw, a siam lo hrim hrim a ni thei a. Type - 2 ah erawh chuan taksa mamawh tawk emaw, a aia tlem leh tam  pawh a siam theih laiin, taksain a nih dan tur angin a hmang tangkai theilo thung.

2) Type - 1 hi kum 30 hnuai lamin an nei tlangpui a, type 2 hi chu kum 30 chung lam emaw, upa lam deuhah a awm thin.

4) Type - 1 ah chuan damdawi mumin awmzia a neilo a, insulin hmanga enkawl an ngaih thin. Type - 2 ah erawh chuan damdawi hmangin a tam zawk enkawl theih a ni a, insulin an mamawh vek kherlo.

4) Type - 1 hi chu rawn awm deuh thut a ni tlangpui a, a vei hi a tlem zawk an ni bawk. Type - 2 ve thung chu zawimuanga intan a ni a, a vei pawh an tam zawk bawk a ni.

5) Type -1 ah hian riltam leh tuihal huam huam te, chauh ngawih ngawih leh zun tam te hi a hluar bik a, type - 2 ah chuan hengte hi a awm kherlo emaw, a nasa lutuk lemlo thung.

6) Type - 1 ah chuan taksa a nih dan tur baka rit emaw, zang zawk te pawh a awm thei a. Type - 2 ah ve thung chuan tawk chauh emaw, a rit lam deuh an ni tlangpui thung.

2. Zunthlum neih chhan :

1) Inthlahchhawnna atangin. Nu leh pa, pi leh pu zunthlum vei te tan vei a awlsam bik.

3) Naute nu pum chhunga a awm laia, a paitu nuin zunthlum a veiin.

4) Ei leh in thenkhat avangin, thlum leh thau lam ei nasa ah.

4) Mi awmawl lutuk leh, insawizawi ngailo ten an vei hma.

5) Taksaa natna hrik hnathawh (infection) avangin.

6) Ei tur tha tlakchham avangin, fibre lam ei tlem lutuk ah.

7) Zu in nasa leh in rei tawh ten an vei hma bawk.

8) Thau lutuk tan vei a awlsam bik.

3. A lanchhuah dan :

1) Riltam leh tuihal huam huam.

2) Luhai leh chau / nguai deuh ngawih ngawih.

3) Zun tam leh zung zing lutuk, zun rawng paw deuh phut.

4) A nih dan tur pangai aia taksa rih zawng tlahniam.

5) Mit chaklo leh khaw hmuh fiahlo.

6) Natna an kai hmain, vun lam natna, pan dam har tak tak an nei duh hle.

7) A nasat tawh chuan hriatna thazam (nerve) thalo te, mit delna te, lung leh kal thalo te a thlen thei bawk.

8) Taksaa thlum a san lutuk avangin "hyperglycemic shock" an nei thut thei a, a hniam lutuk avangin "hypoglycemic shock" an nei thut thei bawk.
        Shock ah chuan taksa chau thut, thlan tla, khur, khawhmuh fiahlo, marphu rang leh nikhaw hrelo tein an awm a, a thih theih hial bawk.

3. A enkawl dan :

A enkawl dan hi mihring taksa leh natna dinhmun a inan loh avangin tih tur leh tih loh tur tihang zanga sawi fak pawh a harsa deuh a nga. Thisen sang leh zunthlum enkawlna atan hian damdawi ngawr ngawr hi a pawimawh berlo a, kan nitin khawsak phung tihdanglam (life style modifications) hi damdawi ang thoa pawimawh a ni tih kan hriat a tha hle mai. Tin, inenkawl dan tur leh natna dinhmun kan hriat theih nan, in check ngun a pawimawh hle bawk. Entirnan:  Tu emaw zunthlum nei tih kan hriat sa hi lo shock thut ta se, kan rilruah chuan a zunthlum neih a lo lang lian ber a, zunthlum damdawi pek mai a awl thin. Amaherawh chu sawi tak ang khian zunthlum nei te bawk hi an taksaa glucose level hniam thut thei an ni a, chutiang avanga shock a lo nih a, insulin emaw, zunthlum damdawi dang kan pek chuan a thihpui daih thei zawk a ni.

A enkawl dan tura Kan hriat tur pawimawh zual te chu:

1) Ei leh in (diet) : Ei leh ina insum chungchang hi kan hriat duh leh sawi tam ber pawh a ni thin a. Amaherawh chu zunthlum nei te pawh hian ei tur tha hrang hrang an mamawh ve tho tih hriat a tha. Insum ngawr ngawr lam ai chuan kan ei dan phung tih danglam hi a pawimawh hle. Vawi khata ei tawk loin, nikhatah vawi li atanga vawi ruk inkar vel chaw emaw, thildang ei a tha.Tin, kan thil ei te a inbuktawk (balance diet) a nih a pawimawh a, thil thlum leh al te, thlai bul nei chi, thau lam chi, a bikin thau khang thei (saturated fat) ang chi insum a pawimawh a, tel pangai (vegitable oil) a chawhmeh kan satliah hi chu insum lutuk a ngai lemlo. Thlai tharlam, thei leh thei hmin rawng eng lam chi te ei tam a tha a, balhla erawh ei tawk hriat a ngai deuh, thil chhum han lam ei uar bawk tur a ni. Taksaa glucose level a hniam emaw, a pangai lai chuan insum lutuk a tul lemlo.

2) Insawizawi (Exercise) : Zunthlum hi mi awmawl lutuk leh taksa che tlem ho hian an nei hma bik a, a nei tawh tan pawh hei hi a tizual tu a ni. Kan taksa kan sawizawi hian heng thlum leh thau chhia te hi amahin a lo kalral ve thin a, a tangkai hle. Zunthlum nei tan chuan kar khatah ni li tal, darkar khat chung vela reiin insawizawi thin tur a ni a, vawikhata tih leh lutuk emaw, inthlahdah lutuk erawh a tha chuanglo a thung. Insawizawi laia chauh thut, luhai, thaw hah, awm chhung na veng veng leh harsatna dang a awm chuan chawlh san tur a ni. Nisa hnuai a nih loh chuan enghunah pawh insawizawi hi a theih a, thuamhnaw zang lam deuh inbel a, pheikhawk pawh a thawl  lam leh dup deuh bun a tha. Kea kal tam te, phak tawka hnathawh leh taksa chet tam a pawimawh, thatchhiat a ngeih vaklo a ni bee mai awm e.

3) Damdawi :

A chunga kan sawi tak; ei leh ina fimkhur leh, insawizawi te hmang hian engemaw chen chu  enkawl theih a nih laiin, a nasa deuh chinah emaw, natna dinhmun azirin damdawi hmanga inenkawl a tul thei a, mahni thua damdawi inchawh mai loin Doctor rawn thin tur a ni. A mum eiin tamtak chu a khuahkhirh theih laiin, thenkhat chu awmze neilo leh insulin lak ngai an awm bawk. Tin, zunthlum damdawi bakah hian a kaihhnawih natna avangin damdawi danga inenkawl pawh a tul thei bawk a ni.

4. Hriat tur pawimawh dang :

1) Zunthlum hi tu tan pawh neih theih a ni a, in ven theih chin leh inven theih loh chin pawh a awm bawk ang. Inven theih dan tur tlangpui chu a lo awmna chhan kan sawi atang khian a hriat theih mai awm e.

2) Kum sawmli chin chunglam tan chuan a khat tawka thisena thlum tam lam check thin tur a ni.

3) Zunthlum hi enkawl that loh emaw, a nasat tawh chinah chuan natna dang tamtak a kaichhuak thei a. Abikin mit, kal, lung leh hriatna thazam (nerve) te a khawih chhit hma em em avangin, fimkhur leh in chekup ngun a pawimawh hle.

4) Hliam neih palh hi a pawi thui thei hle bawk. Taksaa thlum a tam chuan natna hrikin an ngei em em a, an inthlahpung chakin pan a septic hma a, a dam har hle bawk thin, zunthlum nei tan inhliam palh lo tura fimkhur a ngai bik a ni.

5) Taksa rih dan tur pangai hi san zawng atanin a chhut theih a, rit lutuklo tura in control a pawimawh hle.

6) Zunthlum nei tan hian ke enkawl uluk a ngai hle bawk a, pheikhawk tawt lutuk bun te, ke tin lut leh ke tin cut danah te fimkhur tur a ni. Ke artui leh ke sir vel a roin a khir duh hle a, tuia chiah hmasak a, tihfai thin tur.

7) Ka chhung leh ha vel enkawl uluk a ngai hle bawk. Zukhmuam leh kuhva ei avang tein hliam palh a awl em em a, tih ve miah loh tur a ni. Kum khatah vawi hnih/khat tal mit leh dental checkup neih thin a tha bawk.

8) Zunthlum nei tan hian tamchhawlh/chauh thut a awm duh em em a, khawi hmunah pawh ei tur thlum lam biscuit ang chi te pai reng a tha.

Zunthlum hi kan lo vei palh a nih pawhin, inenkawl that chuan tawng pawng hlauh tur a ni ngawtlo a, natna tih dam theih loh veia inngai run loin, kan pawm thiam a pawimawh hle. A natna chungchang leh a enkawl dan te, dinhmun hlauhawm chin leh in check ngun te hi kan ngaihpawimawh a, kan hriat ve a tul a ni. Kan natna chungchang kan bengkhawn a, kan hriatna kan tih zau a pawimawh tihna a nih chu. Tin, mi taima leh mi chengvawng tan inenkawl chungchangah kawngro a su hle bawk.

Source- Mafaki (Siangzi Nu Hnialum)
GILEAD THINGHNAI (Hriselna leh Hringnun)

Tuesday, October 15, 2019

Lusei Ṭobul

Lusei Ţobul - Kalaymyo Kum 1000 Chanchin aţangin

Burma Lusei Politics Thlir Kirna (1947-68) lehkhabu, Hranghlira ziakah hian chiang zet maiin Lusei ţobul chhuina hla tak mai chanchin a inziak a.

Major Ye Win-a'n Lusei chanchin an hriat hlat thei ber sawi tura Chapchar Kût Kawmiti leh hnam hruaitute a ngenin Health Asst Pu Saptawna'n kum 500 zet liam ta thleng vel a sawi thei a.

Ye Win-a chuan sawi vein, "Pu Saptawna hriat hi nimin ang lek a ni a, a rei tawk lo lutuk. Kei chuan rin thu ni lo, thu dik tak ka sawi dawn. 'En teh u, he lehkhabu hi in chhiar ngai em?' tih leh lehkhabu, a kâwm khawng dum rat mai, uluk em ema siam tih hriat, Kawl ţawnga inziak a han la chhuak a.

A bu hmingah chuan Kalaymyo kum 1000 chanchin tih a ni. Luseite kan lo awm ţanna aţangin a chhiar ţan a. Kalay-Kabaw phai ruama awm hmasa ber hnam chu Luseite an nih thu leh Luseite dawtah Shan hnam an nih thute a chhiar a. 

Tin, kum 2500 liam daih tawha Kawl rama cheng an lo nih tawhzia tarlanna bung leh changte a han chhiar chhuak a. Kawl leh Chin hnam a la lan phak lohzia a chhiar zel a. Heng hun lai hian Lusai tih an ni a. A awmzia chu mi innghak khawm tihna mai a ni awm e.

He lehkhabuah hian rin thu mai leh ngaih dana sawi mai lovin a ziakin a inziak a ni. An khuaa puithiam zahawm tak, dawt ngai lo, thu dik chauh sawi ţhin leh pathian zah mite ziak a ni, tiin a tlip tel bawk a.

He thu hi rintlak ni ta se, kan histawri hi a kal dik zaih dawn tlat a ni. Pi leh pute kha hnam mawl takah kan ngai thla rawk a. An serh leh sang, thu fingte han chhiar reng reng pawh hian an thu hla a changkangin a fing em em zel a nih hi.

Tin, Vangchhia leh a chhehvel lungphunte lah lungphun naran lo tak maite niin ASI lam phei chuan he laiah hian Civilization ropui tak an lo khawsa tawh ngei niin a lang an ti hial a ni.

China thleng thleng han kal tawh kan neih laia he lehkhabu ber kher an sawi lang ngai miah lo hi a mak hle.    Histawri zirlai tân chuan bih zui manhla tak tur pawh niin a lang.

Tin, hei bak bak tih tur thil a awm bawk. Kum 1953 khan Minister U Kuaw Nyein chuan Khampat Bungpui a rawn tlawh a. 'He Bungpui hi Lusei thlahtute phun niin Thanghleia te, K. Manliana te'n an sawi a. He kulh ropui tak pawh hi Luseiho kulh a ni.

Nangni, he laia Kawl upaho hian chanchin hlui inchhuina aţangin emaw in hriat danin in pawmpui nge pawmpui lo?' tiin a zawt a. Kawl upaho chuan, 'Chanchin hlui kan hriat dan aţangin he Bungpui hi Luseite phun niin he kulh pawh hi an chenna ngei a nih kan pawmpui e' tiin an chhang bawk!

Kum 1954 khan Yazagyo khaw puithiam, kum 90 mi hnenah thilpêk pe turin Pu Thanghleia a kal a. Yazagyo kulh leh Bungpui chanchin a zawt a.

'Bungpui hi in pipute phun, an thuthlung kengtu a ni. An thuthlung angin rei tak a lo nghak che u a, tling takin a thuthlung a hlen ta bawk a, a nun reng a tân a thiang tawh lo a ni ang e' tiin a chhang bawk!

Yazagyo khua hi kulh ropui tak nei, khaw hlun tak mai a ni. Tun thleng hian kawngka pali-ah chauh lo chuan tawlailir a luh theih loh. Chhuah lam, tlak lam, chhim lam leh hmar lamah kawngkapui pakhat ţheuh a awm a ni.

Puithiamin, 'He kulh ropui tak pawh hi Lusei thlahtute lo chenna leh din ngei a ni. A chhûnga Pagoda la awmte pawh hi Luseiho din leh biak a ni e' tiin a lo hrilh bawk.

Tun thlenga kan ţobul hriat kawnga ka la thleng thui lo tlata hi sawrkar pawh hian vei thei se a lawmawm hle ngei ang.

KAWNGPUIIN A TLAWH LOH OTTMAR HITZFELD STADIUM CHANCHIN DANGLAM TAK MAI CHU



Kum 40 chhungin ball 1,000 vel a lum bo tawh

Tlangram hmun sang taka awm a ni a, thlasik lai chuan vurin a bawh nasat avangin vur tleng nan an hmang ṭhin. Tlawh pawh mai theih a ni lo va, hrui hmanga khai car chiahin a tlawh thei a, mihring kal pawhna tur kawng dang takngial pawh a awm lo.

Swiss Alps tlang panga awm a ni a, tuipui zawl aṭangin metre 2000 vela sang niin an sawi. Europe-a football stadium sang ber niin an chhal a, hei hi an inchhuahna tak pawh a ni.

FC Gspon khelmual hi Ottmar Hitzfeld Stadium tiin a hming an phuah a, he club-a kum 18 chhung khel tawh defender Diego Abgottspon chuan : "Football khelhnaah chuan a mawi ber. Tlang leh a panga vurin lawlh bakah thing tam tak i hmu ang," a ti.

FC Gspon hi amateur team a ni a, Swiss Mountain League khelin an stadium danglam tak hi an chhuang hle. Swiss thingtlang khua Gspon-ah hian mihring 585 an cheng a, thing in phui ṭha tak 70 vel a ding.

An khua hi eng kawngpui mahin a pawh lo va, an khaw chungah hrui hmangin car-a kal pawh theih a ni thung. Mahse, he khaw tê tak tê, leilung mawina lama hausa tak hian 1691 khan biak in changtlung tak St. Anna Chapel an sa daih tawh.


A hmun a san em avangin boruak hip tur a tam tawk lo va, football khelmual dang nen a inan lohna chu an chhawr niin Abgottspon chuan a sawi. Ani hi an club player langsar tak ni mah se eizawnna bera a hman chu vur tleng zirtirtu aṭanga thil zuara a inlet a ni.

"Mikhual team tan khelh a harsa em em ṭhin a, first half-ah si nga fai pawh phur mah ila kan sut leh vek ang a, kan chak ngei ang tih kan hre tlat a ni. Kan khelmualah kher hi chuan team ṭha tak kan ni," a ti.

Phullêm an phah a, football khelmual pangngai aiin a zim. A chhan chu tlang awih panga awm a ni a, zawl zau a awm thei lo. Tuna an stadium hi club a din aṭanga kum 35-na, 2009 khan an puitling chauh.

Boruak kham khawp awm lohna hmuna stadium an din tlat nachhan hi a chiang a. Mikhual tan an inkhelh rei hnuin thawk a harsa a, an zuai ṭhin. Mahse, awih panga awm a ni a, mipui tan inkhel enna hmun a awm mang lo.

Khelmual thlang lamah ball liam danna tur lên sang deuh a tluanin an zar a. Hetiang a nih loh chuan chet sual palha khama lum mai pawh awl tak a ni ang.

Ball liam avangin harsatna an tawk nasa viau a, an chhut dan chuan tun kum 40 chhungin ball 1,000 vel liamin a bo tawh.

Defender Alfons Brigger chuan : "Ball a liam duh a, metre 100 vel a lum ṭhin. A chang phei chuan metre 200, 300 vel lai a lum. Vawi khat inkhelhah lum miah loh chang awm ve mah se 10 lai a lum chang pawh a awm. Inkhelh zawha training kan neih hmasak berah kan zawng leh fo mai," a ti.

FC Gspon hian a hmuna inkhel entu pawh an ngah hran lo; khaw vawh laia an khelh phei chuan mi pathum emaw pali emaw tlin loh chang pawh a awm. A tlangpuiin mi 40 aṭanga 50 velin an en a, a entute hi Gspon khua leh an ṭhenawm Staldenried aṭanga kal khawm an ni a, Staldenried hi Gspon aiin a lian a, a changkang zawk hret bawk.

An stadium-in Switzerland leh Bayern Munich coach hlui, German pachal Ottmar Hitzfeld-a hming a chawi daih hi a mak ve viau.

2008 aṭangin European Mountain Village Championship khelh ṭan a ni a, FC Gspon khelmualah hawn niin a hawngtuah Hitzfeld an hman avangin an a hawngtu hi an stadium hming atan an chawi zui ta a ni.

Thang khuma T-a

SETANAN EVI A THLÊM DÂN KHA.

SETANAN EVI A THLÊM DÂN KHA.
(A style ala pangngai reng nge, a thlâk tawh?)
 Dr. John Hlychho 

1. A STYLE ALA NGAI RENG EM?
Thlêmnaa a tlûk avangin Evi kha dêm ngawt suh! Setana khân kan thlahtute kha awmze nei takin a lo thlêm a, Evi kha hmeichhia zâwk mah nise, Setana thlêmna îtawm tak te kha an nupa tân awmzia nei dâwn  êm-a a hriat avangin hnar phal lovin a zawm ta mai ni zâwk niin a lang.

Thlêmna satliah-a tlu mai a ni lo tih hre hmasa ila. Setana hian kan Lalpa Isua ngei pawh kha Evi a thlêm dân ang style tho khân a thlêm ve a nih kha (cf. Matt.4:1-11).

Keini pawh hi, kha a Style Pangngai ûn tak mai hmang bawkin Setana hian min thlêm leh mêk a ni, fimkhurin thlêmnaa kan luh lohna turin i ţang sauh sauh teh ang u.

2. TAKSA MAMAWH THIL HMANGIN
Setanan min thlêmthlûk awlsamna ber pakhat chu taksa mamawh, ei tur leh silh leh fen hmangin a ni (Gen.3:1f).

Taksa mamawh, ei leh in, silh leh fen-te hi min titlutu tam ber te an ni châwk.

Ţhalaite min titlutu ber a ni hial awm e. Ei ngai loh ei te, hâk ngai loh hâk te, mi neih loh ang neih te hi mihring kan nih chhunga kan châk ber te an ni.

Tunlai khawvêl hri hlauhawm tak Corruption (sum leh pai eirukna, etc.) lama sawi neuh neuh kai-te hi an rilru leh dinhmun tur awm chu kan hre thei nghal mai awm e.

Lal Isua ngei pawh a ril a ţâm khan ei tur hmang bawkin Setanan a rawn thlêm a nih kha (Mt.4:3). Taksa tâna mamawh leh ţul hmanga Setana thlêmna kan tawh ţhin-te hi Lal Isua leh Evi lo tawn tawh hnu a ni.

Chuvangin, Lal Isuan ‘Silh leh fen aiin nunna a hlu zâwk’ a lo tih hialna chhan kha hei hi a ni (Mt.6:24-34).

3. MIMAL HAMȚHATNA TUR HMANGIN.
Setana thlêmna pahnihna chu mimal tisa leh thlarauva ţhatna tur leh hlâwkna tur lam aţangin a ni thung. Evi khân ‘thi thei lo (immortal)’ nih a châk hle a nih kha (Gen.3:3-5).

An nupaa chatuana an nun theih kha a thlahlel ngawih ngawih a ni. Lal Isua pawhin hetiang chiah thlêmna hi a lo tâwk veleh bawk a.

Biak In chhip aţanga a tlâk a ‘tihnât-a a awm loh tur’ thu kha Setana tawk-tarh a ni (Mt.4:6).

Kan mimal sahimna tur te, hlâwkna tur leh ţhatna tur kan ngaihtuah luat avangin thlarauvah malsawmna kan dawng thei lova, kan ţhang thei ţhin lo.

Mahni in-hmangaihna leh hmasialna-in kan khat a, midangte ţhatna tur kan ngaihtuah chang lova, he nun hian nasa takin rinna kawngah min tichhia-in min tiţhuanawp ţhin a ni.

Thlarau lam thilah pawh mahni hma kan sial lutuk chuan Pathian a ropui thei ngai lo. Thufingin, “Mihring hmêlma chu mahni a ni” a tih hi a dik ngawt mai.

Chuvangin, Bible chuan, “Mahni ta ta mai en lovin, midang ta pawh en ţheuh zâwk rawh u”(Phil.2:4) a ti a ni.

4. ROPUI DUHNA.
Thlêmna kawng thumna chu, thiltihtheihna neih duhna hi a ni. Thitithei ber, hausa ber, ropui ber, lâr ber nih duhna kan neih hi Evi pawhin a dang zo ngang lo a ni (Gen.3:5).

Pathian anga thiltihtheihna leh ropuina neih ve kha a châk a ni. Lalna te, thuneihna te, ropuina te, hausakna te hi khawvêl miten an awh ber leh an zawn ber chu a ni.

Lal Isuan Setana thlêmna a tawhna ah pawh khan, khawvêl ram zawng zawng chunga thuneihna kha Setana’n pêk a tiam a nih kha. Do zawh a hâr dan tur hi kan chhut-thiam mai awm e.

Lal Isua’n khawvêl ram zawng zawng a neih vek chuan Kros-a a thih a ngai dâwn lova, awlsam takin a tâ an ni vek mai dâwn a ni!!

Mahse, lei leh vân Lal khân, Pa Pathian thiltum leh ruahman, leilung piantirh atâ buatsaih tawh kha pênsan a tum lo, a hnâwl hmiah mai a nih kha!!

Bible Scholar pakhat chuan, “Setana’n Kristian-te a hnehna hmanraw ropui ber ber pathum te chu Sum, Thiltihtheihna leh Hmeichhia (Money, Power and Woman) te hi an ni,” a ti thlawt mai!

He thu hi ava dik tehlûl êm! A chunga Setana hmanraw hmang khian Pathian mi, duhawm tak tak leh thuhriltu ropui leh lâr tak tak-te pawh tihchhiatin an lo awm tawh a!

Ţhenkhat chu sum (love of money)-in a tihchhiat an awm a, ţhenkhat hmeichhia (sexual immorality)-in a tihchhiat an awm a, ţhenkhat chu lârna duhna leh ropui duhna (power, status & popularity)-in a tihchhiat an awm bawk. Setana hmanrua hi a chimawmin, ava huatthlalaawm tehlûl êm!!

5. NGAIHTUAH ZUI ATÂN.
Mizorama Setana betuten *‘Setana an biakna chhan’* pawh kha thil 3 a awm a, “hausak, lâr leh exam-naa pass ţhat” an duh a nih kha!

Ngaihtuahna sêng thui deuh ta ila, Engah nge Chhungkuaa pafa leh unau-te hial Court-ah an inkhin a, Hmangaih taka innei Nupa te meuh nâ taka an intihbuai a, thin ţhawng dawt khawp tualthahna hial a thlen?

A chunga kan sawi tâk-te khi a chhan zingah a tel ngei ang tih a chiang a ni. Taksa mamawh thil ngaih pawimawh luat vang emaw, mahni mimal hamţhatna tur chauh ngaihtuah vang emaw, thitithei ber (nihna duh vang emaw), hausa ber (sum, ram in leh lo duh vang emaw), midang aia ropui ber, lâr ber nih duhna vang emaw tal chu a ni ngei ang.

Kan thlahtu bul Evi te a thlêmna style kha Setana hian ala thlâk lo tih a lang chiang hle a ni. Chuvangin, Setana min thlêmna lakah hian i invêng fimkhur ţheuh ang u.

(Excerted from Dr.  John Hlychho, CHAWHCHAWRAWI, 2019)

Anxiety leh a lanchhuah dan

ANXIETY SYMPTOM (lanchhuah dan)

Rilru lam damlohna hi Mizo te ah pawh tuar kan tam ta hle a, he thil avanga mangang tam tak kan awm ve ta. Hetiang rilru damlohna tuar ten kan harsatna tam tak zingah, a tlanglawn kan han tarlang ang e.

1. Thawchham/Boruak kham lova inhriatna:
 ᅠ Hei hi a hrehawm ber pawl a ni awm e. Kan awmbawr hian kan taksa-ina boruak a mamawh tur ang dawng zo lo dawna hriatna emaw thawchham mai dawna inhriatna a awm thin. Kan hriatna thazam engemawtia tihbuaia a awm deuh vang mai a nia, engmah hlauhthawn tur a awm lova, kan thaw a chham dawn lova, kan thi dawn lo tih hriatreng tur.

2. Lungphu/Marphu rang em em leh a changa muang leh em em si:
ᅠ Kan chi-ai (Anxious/Panic) hian chemical chi khat-Adrenalin an tih chu Thisenah a chhuak vak thin a. Chu chuan Lungphu a tirang ta vak a, a chang chuan Lungphu mumal lo ang ten a hriat a. Lungphu muang em em, lungphu tawp mai dawn angte'n a thawk thin bok a. Mahse a hlauhawm reng reng lo, ngaipawimawh duh tlat lo ila, a reh ve leh mai.

3. Awmbawr vel na:
ᅠKan lo chi-ai hian kan tihrawl vel te hi a lo inpawt mar vel thin a, chu chuan awmbawr velah na deuh ngut ngut te a siam thin. Hei hian mi tam tak chu Lung thralo/Lung na nei angin a inhriattir a, Lungphuchawla thi mai dawna in ngaihna an nei thin. Mahse kan thi dawn reng renglo. Hlauh tur a awmlo.

Mahse hei hi a dik lo, Lung tha lo chu hetiang hian a thawk lo. Thawk han lak deuh vang vang te, exercise hahdam deuh han lak te hi a ṭha hle. Dar leh nghawng, awmbawr vel te han massage tir ila a zia viau bawk.

4. Hrawk a engemaw tang tlata hriatna emaw thil lem harsatna:
ᅠ Hei hi kan hrawk tihrawlte anxiety avanga a lo inpawh khawr vang a ni a. Kan thil eite lem harsa tihna a lo awm ta thin a ni. Han lem lui pawp pawp zel mai ila, engmah alo ni leh lo ṭhin.

 5. Chhungrilah emaw hmuh theiha taksa/tha khur.

6. Nghawng leh Koki vel na/kham.

7. Hmai leh Lu vel chawmawlh/Hit/Bing deuh mup.

8. Chaw pai nuam lo leh Pumpui hnun vel thip/Sa (Mi thenkhatah chuan pum nuam lo leh puma engemaw tang tlat hriatna).

9. Tisa chakna tlahniam.

10. Vun ro leh thak.

11. Kut leh ke za mer mer/hik mep mep.

12. Electric shock (Taksa hit chuai chuai) ang maia inhriatna.

13. Ka chhung ro hulh hulh.

14. Muthilh harsatna.

15. Mumang hrehawm tak tak neih thinna.

16. Mahni inthunun theihna hloh leh 'â' mai dawna inhriatna.

17. Rilru nguina (Depression) nasa tial tial leh mahni intihhlum mai duhna.

18. Thinchhiatna/Nelawm lohna.

19. Khawsik anga inhriatna.

20. Khawhmuh fiahlo/Vai.

21. Ri hriat dan chiang lo.

22. Lu na leh Lu vela engemawin a phuar tlata hriatna/Lu chhip sa/Hit.

23. Mit thip.

24. Mi zinga awm nuam tih lohna.

25. Mit vai/Thil hmuhsual.

26. Thil zum tak emaw ina vuna vit tlata hriatna.

27. Eng, Ri, Thil rim hriatna dangdai ta riau.

29. Khawsak phung danglam ta riau.

30. Ha na ang tak, hmai leh khabe vela na awm.

31. Mahni leh kan vela thil awm te leh engkim hi chianglo ruai leh mumang ang deuh tlata hriatna.

32. Lu hai deuh muai muai.

33. Sam tla (mi thenkhatah).

34. Muk taka thil ngaihtuah (Concentration) theih lohna leh a changa hriatna hlohna (Short-term memory loss).

35. Thlan tla bawrh bawrh thin.

36. Chau leh zawi ngawih ngawih.

37. Thi dawn tlat inhriatna leh eng emaw hlauhawm/Thil ṭhalo lo thleng dawn tlata hriatna.

Heng zawng zawng hi Anxiety hnathawh a ni a, a inang vek kher lo mai thei, thihpui theih a ni lem lo a ni tih hi hriatchian a pawimawh. hlau lo la, zam hek suh. Engkim thunun theitu Pathian hnaih la, Amahah rinna nghat tlat ang che!.

Mizoram sorkarin sorkar kum kal mekah OMB hmangin vbc. 358 a puk tawh

Mizoram sorkar chuan October 11, 2019 khan Open Market Borrowing (OMB) hmanga sum puk turin Reserve Bank of India (RBI) kaltlangin security cheng vbc. 100 a lilam a, hei nen hian OMB hmang hian sorkar kum kal mekah cheng vbc. 358 a puk tawh.

Finance department hotute hnen aṭanga Vanglaini thudawn danin, security lilam hmanga sum puk hi sorkarin rulh leh tura sum a pukna chi khat niin State Development Loan tih a ni a, hun tiam chhung awma pûk tur a nih avangin dated security te pawh tih ṭhin a ni. Hetiang hi Open Market Borrowing (OMB) hmanga kalpui a ni a, kum eng emaw zat liam tawh aṭanga sorkarin a kalpui ṭhin a ni a, budget-ah pawh sum puk tur hi ruahman lawk ṭhin a ni.

RBI-in state sorkar tan sum pûk tur a lo zawng a, financial institution-te'n an chhang ṭhin a ni. Kum khatah a pung vawi hnih rulh tur a ni a,  kum 10 hnuah pawisa puk pumpuia rulh a ngai a ni. Sorkar kum kal mekah hian Mizoram sorkar chuan cheng vbc. 600 thleng puk theih turin budget-ah a ruahman sa a ni.

Security lilam tur hian Finance Commission-in ruahmanna a siam leh bithliah a siam angin Ministry of Finance, Govt of India phalna (consent) lak a ni ṭhin. Hetianga thil a kal fel hnuah hian RBI chuan state sorkarte security hi market-ah a lilam ṭhin a, a duh duhin an chhang ṭhin. Mizoram sorkar OMB hmang hian April-ah vbc. 158, August-ah vbc. 100 leh October 7-ah vbc. 100 a lo puk tawh a ni. December thlengin Mizoram hian OMB hmang hian cheng vbc. 450 a puk thei a ni.

RBI-in OMB hmanga sum puk tura security a lilamnaah a chhangtu financial institution-te'n a pung an tihsan lutuk chuan RBI-in state sorkar a rawn hnuah state sorkar hian a pawm lo thei. Sum pûk tam lutuk avanga talbuai theih a nih avangin Govt of India chuan Finance Commission ceiling siam chhungah chauh pûk a nihna turin leh state-te leibatna sal (debt trap)-a an tân loh nan an venpui tlat ṭhin.

Sum harsat vanga security lilam a nih leh nih loh zawhna chhangin Finance department hotute chuan, "Pawisa harsat vanga pawisa pûk hrim hrim lam aiin, budget a pûk tura dahsa vang a ni.  Kan sum dinhmun a chhe ta viau emaw, a ṭha viau emaw tihna a ni chuang lo. Sorkar liamtaah pawh khan ṭum eng emaw zat puk a ni," an ti.

OMB hmanga sum puk dan :
Kum -Pawisa puk zat
 (Rs. in crore)
2013-2014 260
2014-2015  230
2015-2016 255
2016-2017 115
2017-2018 424
2018-2019 Nil
2019-2020 358

Septicaemia leh a enkawl dan

Septicaemia tih hi tunlaiin mipuiin kan hre lar hle a, tlang hri leng ang deuh thawa ngai pawh kan awm hial awm e. He natna (Septicaemia) chungchang hi mipuiten chiang zawka kan hriat theih nan, hriatthiam awl thei ang ber turin sawifiah in tum teh ang.

1. Septicaemia hi engnge ni?
ᅠ Septicaemia awmzia chu natna hrik (Micro-or-ganisms) leh an tur (Toxins) thisena an ṭai darh (Spread) sawina a nia. A awmzia pawh 'thisen septic' tihna a ni mai.

2. Eng nge a chhan?
ᅠSepticaemia hi kan taksa khawilai pawha nat na ‘infection,’ avangin a lo awm thei. Vun natna (skin infection) te, zun kawng pan (Urinary tract infection) te, chuap lam natna (Pneumonia) te, ngal nget (osteomyelytis) te leh thluaka khawsik lut (meningitis)
te hi a tai darh vak thei vek a, chu chuan septicaemia chu a thlen mai thin a ni. Khing infection te khi a tirah chuan kan taksa peng khat ah chauh awm bing (localized) in,  enkawlna tha tak pek a nih chuan a dam mai thin a. Mahse, kan taksa a natna dotu lam (immunity) in a hneh zawh lo h emaw, damdawiin a hneh zawh loh chuan, natna hrik leh a tur chu thisen zamah lutin, kan taksa peng hrang hrangah natna (infection) chu a tai darh ta chiam a, chu chu Septicaemia kan tih chu a lo ni ta a ni. Entirnan: Ngal nget chuan ke ruh pakhat a khawih a, a ngal bawrah chauh chuan a natna chu a la insawr bing (localized) a. Mahse rei lo deuh hnuah chuan a lo tai darh thei ta thin a ni.

3. A lo chhuah dan eng nge ni?
ᅠ A tirah chuan khawsik, tlun leh marphu rang a awm thin a, tin, a t ira natna, a intanna (Loc al site of infection) azirin a lan dan a danglam thei. Entir nan :
Pneumonia a nih chuan khuh, thawk kalh an nei tel a; kal na a nih chuan an nak bawr a na tel a, vun pawn atanga intan a nih chuan pan, khawihli etc. An nei thin. A natna a lo zual zel chuan thisen a hniam (BP hniam) a, thlan chhiain a bual a, vuna sen thit thet (rash) an nei tel a, a nasat deuh phei chuan nikhaw hr ia t lohna (unconsciouns-ness) thlengin a awm thei thin.

4. Eng nge a enkawl dan?
ᅠA chunga tarlan ang khian, a tirah Septicaemia vanga khawsik tih a hriat kher
loh thei. Chuvangin, eng vanga khawsik pawhin entir hma a tha hle a ni. Septicaemia tih hriat a nih tawh chuan damdawi ina enkawl ngei a tha ber. Thisen exam, X-Ray leh investigations kan tih hian, kan tum ber thinte chu:

I) A chhan hmuhchhuah:
     Damlo tam tak (Septicaemia shock) chu Hospital-a an rawn luh hian a chhan hriat nghal mai loh chang a tam.

 II) Taksa peng ( organs ) hrang hrang a khawih chhiat leh chhiat loh en chian.

III) A nat na kal zell dan (progress) chhui (monitor) nan a damdawi chu a natna hrik a zirin thlan a ni tlangpui. Tin, antibiotics chauh lo pawh, drip te leh damdawi dang dang pawh hman a ngai thin. Tin, a tira natna hrik leh infection lo taidarhna hmun hriat hma hian antibiotics te hi a tha tura ngaih
rin thua pek tan a ni tlangpui a, a hnua report kimchangte a chhuah hnuah, a tul chuan thlak leh thin a ni. Tin, hriat tur chu report pawimawh eg: Calture etc chhuah nan hian darkar 48-72 a duh tlangpui.

5. Eng nge a inven dan?
ᅠSepticaemia hi hotea ven theih mai a ni a, hetiangin:-
1) Natna (infection) ngaih pawimawh a, enkawl/entir hma.

II) Mahni taksa duat : - Exercise lak that , zuk leh hmuam tih loh, Ruihtheih thil
laka fihlim.

6. Tute nge Septicaemia nei awlsam (prone)?
a) Diabetics (Zunthlum)
b) Immune suppressed (Eg: AIDS) etc.
c) Ei tha lo (rethei vang, nachang hriat loh vang) etc.
d) Zu/drugs tih nasat.
e) Mei zu rei leh zu hnem.
f) Thingtlang, inenkawlna (medical facilities) that lohna hmun
g) Mahni ngaihdana inenkawl

Monday, October 14, 2019

MIZORAMAH NITIN HIV HRIK KAI THAR 9 ZEL AWM ZEL ANG A NI

The Hindu Chanchinbu-in a ziak danin Mizoramah nitin HIV positive natna kai thar mi 9 awm thar zel ang a ni. India ramah a sang ber niin, he natna darh chak dan "strike rate" hi Mizoram bikah 2.04% niin, pahnihna Manipur 1.43%, pathumna Nagaland 1.03% te India rama asang zual state a ni.

Mizoram state AIDS Control Society (MSACS) ten kum 2006 ațanga March 2019 inkar chhung an chhinchhiah danin HIV kai thar hi mipat hmeichhiatna ațang inkai chhawn a tam ber a, 67.21% a ni a, inchiuna hriau inhman țawm 28.12% a ni a, mawngkaw hur (homosexuality) 1.03% te inkaichhawnna tlang lawn a ni.

Kristian state mihring tlemna hi Bangladesh leh Myanmar ram kum rei tak ațang tawha drugs tawlhruk nasatna ramri nei a ni.

HIV testing centre hrangten data an chhinchhiah dan ațangin hetiang hi he natna kai thar dan a ni.

1. Kum 25-34 = 42.38%
2. Kum 35-49 =26.42%
3. Kum 15-24 = 23.03%

Hnam dangte aia fel ber leh țha bera inngai hi he data ațang hi chuan kan tla deuh chu a nih hi.

Source :
The Hindu
October 12, 2019, 22:49 IST

14ᵗʰ October, 2019
Huna Kawlvawm

New Post

Ka duh a che Isu lyrics

Sual thim thuk tak ata zawn chhuah ka ni a. Chakna nei lo ka ni; Isu, min ṭanpui fo la. Min pawmin min kaiin min hruai zel ang che Ka duh a ...

Posts Lar deuhte