German Nazi lo lian chho kha.
-Lalthlamuana Ralte Nov 6
Kum 1930 chhoah khan Germany a mihring cheng zat chu mtd 60 vel an ni a, Kohhran lian ber ber chu Lutheran kohhran te, Reformed kohhran te, United Church te an ni. Roman Catholic khan Hitler-a pawl Nazi party che firfiak zel leh lo lian chho zel kha an dodal nghal a. Protestant kohhran lamah pawh lo dodal tawk awm mahse thenkhat kha chuan an lo tupuiin, an lo lawm viau thung.
Kan hriat angin Indopui pakhatnaah khan Germany kha a chak lo zawk an ni a, an tuar na hle a, an lal thuneihna (German empire) a tawp a, mipui thuneihna sorkar 'Weimar republic' a lo piang ta. Sorkar hian harsatna tam tak a tawk zui a, mipuiin an duhkhawp lo tial tial bawk.
Mipui lungawi lohna inmun hi chhan hrang hrang a awm a. Indopui pakhatnain a sawp chhiat vang te, Treaty of Versailles a Germany chan chhiat vang te, communist thuthlung lo darh zel vang te, leiba an ngah vang te, politics ngelngheh loh vang te, New York stock exchange tlachhia avanga Great Depression lo thleng ta avang te, leh thil dang dang vangte khan Weimar republic (sorkar) hi a tlahniam zel a ni.
Hitler-a hruai Nazi lo lian chho zel kha an thawm a na a. An kalphung firfiak tak mai te, anmahni sawiseltu an beih let chiam dan te, Judate an ngaih theih loh dan te khan chik taka lo thlirtu pastor leh kohhran hruaitu thenkhat ngaih a titha lo hle a, langsar taka dodal pawh an awm.
Chutihlai chuan sorkar thlak duhna leh hruaitu chak tak duhna te, ram dang aia chungnun chakna thli tleh chuan protestant kohhran hruaitu tam tak a nuai tel ve a. Hitera leh Nazism kha tuipuitu tawk an tam hle a ni. An ram dinhmun en kha chuan a awm viau tho.
A nihna takah chuan Hitler-a khan German mipui hruai tur chuan kohhran an pawimawh tih kha a hria a, lem ang a der thiam viau reng a ni. Mipui hmaah kohhran chak leh nghet tak a awm tur thu te, Germany kalphung thar dinna tur atan kohhranin hum pawimawh tak a luah tur thu te a tiam a ni.
Heng avang hian Kohhran hruaitu tam takin Hitler-a leh a pawlte an awn hle a, Hermann Gruner, (German Christians thupuangtu) phei chuan, "German mipui tan Hitlera hun a thleng dawn ta....National Socialism (Hitler-a party) hi Kristiante kalphung dik taka kal a ni," a ti hep mai a.
German Pastor hmingthang, Nazi rorelna dodaltu langsar, Hitlera paihthlak tuma hmala hialtu, a hnu a Concentration camp-a an khaihlum tak Pastor Bonhoeffer kha chuan Nazi lo lian chho kha an kal dan a duh lo hle a. Hitlera (leh a thuihruaiho) sakawlh (monster) kha tuten emaw an vulh lian mek a ni tih a hre chiang thung.
Kum 1930 chho New York-a a awm laiin Germany-a a thian thenkhat chuan Nazi-ho kha an tan ru tlat tih a sawi a. "Nazi-ho hi Russia ram communist ang an ni lo ania, kohhran an bel viau. An tum ber chu Germany kalphung siamthat leh mipuite hnena an zahawmna pek leh hi a ni," tiin lehkha an thawn thu a sawi.
Bonhoeffer chuan hetianga Nazi leh an zirtirna tuipuitute hi a dodal zel a. Mahse, kohhran hruaitute zingah pawh Germany thar, kalphung thar tuipui em emtu Ludwig Muller te ang chi kha an tam hle a. Thenkhat chuan an inkhawm laiin Nazi flag swastika chuang te kha an zar hial thin. Kohhran hruaitu zingah khan "Tu pawh he symbol (Nazi symbol swastika) duh lo leh sawisel chuan Germany a bei tihna a ni," lo ti pawh an awm.
A tawi zawngin, Hitler-a leh a pawlte (Nazi) lo lian chho mek kha mipuiin an tuipui a, an ram dinhmunin a zir lo bawk a, Germany thar, kalphung thar thli kha a tleh na em em a.
Chu thli tleh chuan mi thiam te, zirlai te, sorkar hnathawk te, Kohhran hruaitute chenin a hrut a..thenkhat chuan ngawi rengin an tuipui a, thenkhat chuan langsar takin an sawi lang a, an tlangaupui bawk.
Mahse, thuneihna an han chang chiah a, kohhran an pawisa lo a, mipui an thunun a, sawisel thiang lo angah an inngai a...Judate tan vanpui a chim a, an chet rawva em avangin sawisel ngam pawh an vang pharh mai, indopui an chawk chhuak a, tun thleng a an hnam tana zahna tur an thlen ta a ni.
Ram hrang hrang history-ah Kohhran leh mipuiten mi dik lo an lo vulh lian palh a, a hnuah harsatna an tawh tak sawi tur a awm fo...keini pawh hian mi tak tak, rintlak, dawt leh thutak sawi pawlh vel mai mai thin ni lo hruaitu tha, rinawm kan neih a ngai a ni.
Presbyterian kohhranten Khawvel Sunday School Ni kan hmang a, Tleirawl (Intermediate, Sacrament & Senior Depts.) lamin Dietrich Bonhoeffer chanchin hi an zir nghe nghe..He pa chanchin hi ka chhiar thin a, Kohhran hruaitute an huaisen a, ngaihtuahna fim tak an sen a ngai tih te ka ngaihtuah thin
No comments:
Post a Comment
COMMENT RAWH