Saturday, November 30, 2019

EIRUK HMANGTE VANGIN RAM A CHHIA

HC Vanlalruata
Principal corespondent, PTI


Vidkun Abraham Lauritz Jonssøn Quisling hi ţhangthar tam tak chuan kan hre tawh lo mai thei e. Amah hi Norway rama sipai lal ve tak ţhin leh a hnu a politics khel zui ta a ni a. Mi hriat a hlawh ţanna chu kum 1921 a Russia rama ţăm a tlâk lai a ei tur pék hnà thawktu zinga a tel aţang khan a ni a. A hnu hian Soviet Union-ah Norway ram palai hna a thawk a. Kum 1929 khan Norway ramah kir lehin Peder Kolstad leh Jens Hundseid te sorkarah khân Defence Minister a ni a. Kum 1933 khan a awm rengna thin Farmers' Party chhuahsanin Nasjonal Samling pâwl a din a, mahse kum 1940 inthlanpui-ah chuan an che chhe hle.

Adolf Hitler hnuaia Germany-in Norway ram rũn a a awp hnu khan, Norway awptu atâna ruat German mi Josef Terboven hnuaiah Quisling hi Prime Minister-a dahin kum 1942 atanga 1945 inkâr chhung khan German ho duhdan ang angin an ram hruai hna hi a chelh a. A minister-te chu Nasjonal Samling mi leh sate deuh vek a ruat a. German sorkarin Juda hnam nuai chimih tuma a beihna-ah pawh an ţanpui tih kha zêp rual a ni lo. Indopui pahnihna rêm hnu khan Quisling hi a chungthu court-ah rèl a ni a. Eirŭk, tualthah leh Norway ram leh hnam phatsan (high treason) thubuai awrhin thiam loh chantir a ni a.

October ni 24, 1945 khan Oslo khawpui a Akershus kulh chhungah court thu angin kahhlum a ni. A ram leh hnam phatsan a tharúm hmanga an ram rũna awptu, German ho nena ţangrual a an ram awpna a a phusa ber a nih avang khan a hming 'quisling' tih hi khawvel tawng hrang hrangah 'phatsantu' (traitor) tihna-ah an hmang ta a, saptawngah pawh hman zui a ni.

Quisling-a chanchin kan han sawi duah nachhan hi eng dang mah nilovin, mi rinawm lo, eirûk hmang leh thuneihna hmang dik lote dinhmun hrilhfiah kan tumna mai a ni. Mahni thawhchhuah ni lo, mahni ta pawh ni lo lâk a mahni tana neih hi eirûk chu a ni ber a. Mipui chanâi ei sakte, mi tute-emaw-in dik lo taka chan ţha a chan theih na’n a thamna dawn te, a thiam zawk thiamloh chantir tura sum emaw thildang emaw dawn te, mahni hlâwkna atana tu emaw hleihluak taka duhsakna pékte, chhungkhat lainate hleihluak taka duhsakte, sorkar sum ni na ná nà political party leh kohhran tana hman tak daihte thleng hian eirûk chuan a huam vek a. Kuttlinglo taka thiltih – a nih tur ang aia tĕ a thing zai leh lung chherte, bŭk tling lova thil hralhte, mahni hlâwkna tur a tana eirawngbawlna gas leh petrol bâkah bawnghnute pawlh dalte pawh hi eirûkna tho a ni.

Kan sakhaw hruaitu tam ber hian pulpit-ah an sawi chhuak zen zen ta lo mai pawh a, Bible chuan tangka sum ngainat hi sual tinrêng bul a ni a ti a. Tangka sum ngaina lutuk chu, mi duhâm an ni a, duhăm chu milem biakna niin a sawi bawk. Eirŭk chĩng hi mi duhâm, mahni sum lakluh duh khawp lova, a dik lo tih hre chunga a ta ni lo sum lâk belh hreh lo a ni. Sum leh pai leh nihna, lalna leh thuneihna duh lutukte hi mi rinawm an ni thei ngai hek lo. Quisling-a nun a thil lang chiang em em chu, thuneihna leh nihna duh, chumi atana engmah pawisak nei lova hnam phatsan duh a nihna kha eirŭk hmang a nih vang chauh a ni.

Sum duh lutuk (eiruk hmang) chu engahmah an rinawm tak tak lo tih hi a sawi ngam. Sum vanga mahni ram leh hnam hralh hreh lote, nihna leh thuneihna (chu pawh sum lakluh theihna) ruihchilh vanga hnam hralh hreh lote hi an sakhaw vawnah an rinawm tak tak thei lo.

Kan ngaihtuah chiang ngai lo mai thei e - Kawngpui siamna a hlêp nei a hnathawk (contractor), hlĕp tam tum lutuk avanga zin mite leh lirthei neitu leh khalhtute tawrhna tŭr pawh ngaihtuah chang hauh lova thawk chhe em em maite hian ram leh a chhŭnga chêng hmangaih angin insawi ve ţhin mahse, “I sawi zâwngin i nihna a lang e,” tih khum hmiah chi an ni. An in sak a chhiat luat avanga hlêp tam tak nei, mihring tam tak thihna thlen thei tih hre tho si hi eng angin nge kan ngaih ang le? Hetianga sum duh luat avanga mipui tawrhna pawh pawisa lote hi ram leh hnam phatsan hreh miah lo tur, an sakhaw vawn pawh sum vanga phatsan mai thei an ni ngei ang.

Ram leh hnam chu kan la sawi lian hle a, eiruk hmangte hi mi depdé an nih miau avangin rin ngam leh rintlak an ni lo. He’ngho avang hian hmasâwnna ţhan a ţhu a, kan kawngpui a chhiat avangin chétsualna a thleng a, zin mite’n hrehawm kan tawrh bakah hlau reng rengin kan zin a. Mipuiin electric ĕng pawh kan duh angin kan hnianghnăr thei lova, tui pawh (a man chawi reng chungin) duh khawp kan neih loh phah. A hma-in contractor/supplier chungchâng kan sawi a, anni hian sorkar a thilti thei kawppui an nei ngei ngei a, kawppui nei lovin anmahni ringawt chuan darbenthek rĩ pawh an tluk lo. Chutianga puanhnuai a an thawhpuiho chu ram leh hnam tan an hlauhawm hle a, sorkarin mawhphurhna a pêk kha dik lo takin an hmang a, anmahni pum puarna atan ram leh hnam an phatsan chiang a ni.

Mahni ram hmasawnna tur, mipui changkanna tur leh hnam zahawmna tur thleng a hralh duhtu, eirŭk hreh lova duhâmho hi engtia han tih chi nge ni dawn? Quisling-a angin langsâr takin an ram leh hnam an phatsan ve kher lo a nih pawhin, Gethsemane huan an chhuahsan hnu a Petera’n âr vawi thum khuan hma a a thiltih nĕn khan a lĕm chuang lo. Hetianga sum duh avanga eirûk hreh lote hi man chhuaha hrem an nih ngei theihna atana India Parliament-in Prevention of Corruption Act, 1988 a siam chhan pawh hi eng dang vâng ni lovin, sum eirŭk hreh lote chu India ram tân pawh an rinawm lovang tih a ring a ni ngei anga, chubakah mipui hmasâwnna leh changkanna tur dâltu chu ram hmelma an ni hrim hrim tih hi a ngaihdan a nih vang a ni ngei ang.

Mizoramah hian eirûk hi kan buaipui nasa viau mai a, India hmarchhak state zingah pawh eirûkna hluarna ber zinga tel anga sawi a tam ta hle. Sorkar chuan dăn a nei a, eirute hremna turin a bik taka din court pawh a awm. Mahse, chuti chung chuan a taka thiltih theih a tlem a; a chhan ber chu eiruk lama fihlim lo ngawih ngawihte kha a chhuitute chunga thuneitu an nih ţhin vang a ni. Chumi duh lo chuan eirûkna dotu, sorkar thunun phak loh din a nih theihna atan India ram pum huapin an lo nawr tawh ţhin a. Sorkar pawhin phŭr lutuk hranpa lovin nawrna a nat em avangin central vigilance commission te, state vigilance commission te din tura hma a la a, chu mai chu duhtawk lovin ram hruaitu lawk ber ber Prime Minister leh state Chief Minister te eirûk chhui thei tur Lokpal leh Lokayukta din turin a nawra nawr chhuah a ni.

Mizoramah hian mipuiin eirûk kan huat tak tak a, eirûk hmangte kohhran leh khawtlângin kan endawng a kan hmuhsit a, kan thlauhthlâk a hun ta takzet mai. MLPC Act, 2014 hman a nih lai a zu an in leh in loh hre hranpa lo leh finfiah chuang lova zu card neite phuartu kohhran khan officer, an hlawh zât an hriat rengte thawhlâwm (sawma pakhat) kha sorkarin hlawh a pêk nĕn a inmil thei thlâwt lo tih kha a hre lo der tlat reng dawn a nih chuan, engtikahmah kan ramah hian eirûkna kan do lovang a, umbo phei chu a harsa khawp ang.

Mipui chanâi eirù a, sum thianghlim lo ei chĩngte’n Pathian chanpual tŭra thawhlâwm tam tham tak tak an thawh ţhin hi Pathian zah lohna lian leh râpthlak tak a ni a, nasa takin Pathian pawi an sawi a. Pathian kohhran an tibawrhbâng bawk a ni. Chutih rualin chhuanlam dawrăwm te te hmanga sum thianghlim lo tih hriat ngawih ngawih lo hlăn thianghlim a lo pawmsaktu kan puithiamte pawh an ingaihtuah chian a ngai ta hle. Eirŭk hi a takin kan hua em? Eirŭk chingte hlauhawmzia hi kan hria em tih hi i ngaihtuah chiang teh angu le.

No comments:

Post a Comment

COMMENT RAWH

New Post

Ka duh a che Isu lyrics

Sual thim thuk tak ata zawn chhuah ka ni a. Chakna nei lo ka ni; Isu, min ṭanpui fo la. Min pawmin min kaiin min hruai zel ang che Ka duh a ...

Posts Lar deuhte