PU CHAWNGKHUPA
(Pu Chawngkhupa chanchin 1909 - 24th June, 1990)
Pu Chawngkhupa hming lam rik tawh hi chuan tam tak rilruah Chanmary Biak In sak zawh hun leh Aizawl chhim tih vel a lang ngei ang. A chanchin sawi tam lutuk tur ka hre lova, hre zawk te cho nan ti ve leh thawr ang aw. A hla phuah ‘Aw khawngaihtu Pathianin’, tih hi hmanah kan lampui nasa thei lutuk.
Pu Chawngkhupa chanchin leh a hrilhlawkna tih vel hi mak deuh deuh sawi tur a awm nual a, tlem tlem in sawi dawn teh ang. Khaw hrang hrangah te vak kualin Pathian ropuina hi thua sawi vak vak lovin a taka a thil tawn atangin a lantir mai thin a. Mi tam tak chuan mi ‘a’ vak velah an ngai hial a ni.
Tuilian a daikai :
Pu Chawngkhupa hi 1909 khan Sailam khuaah a lo piang a. Fa mipa pahnih leh hmeichhe pakhat an nei a. Pu Chawngkhupa hi a nupui Dorumi hian 1968 khan a boral san a ni. Amah hi Pathian thu hrila khaw hrang hrang kal kual kal kual thin a ni a. Vawikhat chu lui a kan dawn hian tui a lo lian nasa mai a; tichuan, lui kamah chuan a tawngtai a, khuang a vua a, zai chungin lui lian chu a daikai ta mai a, amah chu a hul phiang bawk a ni.
Puan sin tur Rizai a dil :
Ramhnuaiah te hian pukah a riak mai thin a, a vawt a tih deuh chuan a tawngtai a, rizai a dil mai thin a, chutiangah chuan keipui emaw savawm emaw hi a rawn kal a, an rawn ngheng lum a, a tuk zingah an kalsan ve leh mai thin a ni. Ramsa hi a ngaina em em a, a ti nâ ngai lova, ramsate pawh hian an nelin, an inbe thei emaw tih mai turin a tawng a, a be mawlh mawlh zel mai a ni. Rul tur nei hlauhawm tak takte pawh hi a man mai a, a chang leh a mutpui a, an chuk ngailo reng reng.
Motor chuanna tur a dil hlawhtling :
Vawikhat pawh tirhkoh pakhat nen khaw kar kawnga an kal laiin an chau ve khawp mai a, Pu Chawngkhupa chu a tawngtai a, motor a dil ta a. A kalpui pa chuan chutiang rampalaileng motor kawng pawh awmlohnaah chuan a tawngtaina chu Pathianin a chhan sak hi a’n ring lo mai mai khawp a, mahse savawm lian tak mai pahnih hi kawng sir atang chuan an rawn chhuak ta hlawl mai! An hmaah chuan an thu ta vung mai a. Pu Chawngkhupa chuan, “Hei le, kan motor dil chu a rawn thleng ta, chuang ang le,” a ti ta mai a. A kalpuipa chuan a hlau nasa mai, mahse Pu Chawngkhupa chuan chuang tura a nawr luih tlat avangin savawm chungah chuan an chuang dun ta a, reiloteah chuan an kal tumna khaw dai chu an thleng ta mai a. Savawm te pawh chuan an letsan leh ta mai a ni. Mak deuh mai chu he khua ami te hian an khaw ram chhunga savawm an awm awm reng reng zuk han hre hauh lo nia.
Motor a lo phar :
Motor sawi takah chuan, tum khat chu Pu Chawngkhupa hian Driver nuthlawi phur hi a lo phar ve a, “Ka lo chuang ve ang e aw,” a ti a. Driver chuan, “Kan kal thui dawn lo, kan khat tawh tlat mai,” a ti a. Pu Chawngkhupa bengchhet khan engmah hre hek lo, “Driver te hi in fel mang e aw…” a ti a, a lawn ta ṭeih ṭeih mai a. Driver chuan, “Bam leh zo ta vek mai…” a ti chuai raih raih e an tih chu.
Savawm hliam hnu a chhui :
Pu Chawngkhupa hian vawikhat chu savawm hliam a chhui a, a humhim tak dan tlem hi ama sawi dan kan paste lawk ang e.
“Ka muthilh hma chuan tlangau aw ka hre ta a. “Khurchhe mualah vawmtlakah savawm a tla na hle mai a. Naktuk khawvar veleh a hnu chhui turin duh duh kal ni se. A hmunah innghah khawm mai ni se, ” tiin. Zing khawvar hmain ka tho ta a, Khurchhe mual chu ka pan ta vang vang a. Chul hlui thlam thlanga vawmtlak pawh chu ka va hmu mai a. Savawm puitling zet mai a tla a, a hliam na hle tih hriat theih tak a ni. A HNU KA CHHUI A, VAU TUL PIKAH CHUAN A LUT A. Ka chhui zel a, ṭul hnawka kan luhna kua chu ka hui ping leh zel a, Mihring-hovin an hriat mai loh nan. Hnu chu ka chhui zel a. Mual hnihna tul pikah tho chuan Thingtluluang hi harsa ti tak chungin a kan a.
Savawm a chhanhim :
"A piah maiah chuan a lo bawk a, savawm pui lian zet hi a lo ni a. Min ngur/vau chhur chhur mai a. Kei chuan, 'E…e…e…! bengchheng suh, ngawi reng ta che. Hei ka han chhui zel che a, i hnu pawh ka han thup zel a. An chhui dawn che a nia,' ka’n ti chu a ngawi ta reng a, min en dauh dauh a. Chutih lai chuan ral leh lamah chuan Mihring au thawm kan hre ta, 'He lamah….a hnu a la kal zel…lo kal zel rawh u..' tiin. A hnu an hlauh ta a, an man ta lo a nih kha le.” tiin a sawi.
Aiawta chakai a chhuah :
Vawi khat pawh mi Aiawt chiaha tla chakai a lo chhuah vek mai a ni awm e. A han chhuah chiah chu lui mawng lam panin an “Halelui” thla chuah chuah e a ti!
Ni sa tur lakah Daihhlim a dil :
Tum khat pawh a zin kawngah ni a sa bawk si, a lum bawk si chu Pathian hnenah ‘Ni hlim’ a dil ta a. Chawp leh chilhin chhum dum chhah tak hi a rawn awm nghal a, a kalna tur chin chiah chu niin a hliah ta char char mai a. Tichuan, nisa tuar miah lovin a kal theih phah ta a ni. A ril a tam pawn eng pawh hnah nem vel te hi a ei zel mai a, pum na tih vel hi a nei ngai reng reng lo a ni.
Chawngkawr nen Check Gate a paltlang :
Rambuai Sipai hran lai khan Bungtlangah Presbytery a awm dawn a. Pu Chawngkhupa chu kal ve a duh si a. A zinkual vel ni tur kha a ni a. Khatih lai khan khawtin maiah Sipai Check Gate a awm a, mite chu permit an lo check sak ziah thin. Pu Chawngkhupa chu kal pahin a tawngtai a, "Lalpa, hei engtinnge ni ang ?" tiin. Tah chuan, kawng chhak atangin chawngkawr rul lianpui mai alo tla thla a, a rilruah aw in, "La la, awrh rawh," tih a hria a. A la a, a awrh ta a ni. Sipai check gate a va thleng chu vaiho chuan an lo be ve ngei mai a, mahse Chawngkawr kha a lo su vak vak mai bawk si a, vai sipai ho khan hnaih pawh an hnaih tha ngam lo, an kal tir rang viau a ni awm e.
Thil a sawilawk ṭhin angin an sawi a, a ni si lo :
Pu Chawngkhupa hian thil lo thleng tur hrilhlawk tih ang vel hi a ching ve vak lova, mahse mi thenkhat hian Pu Chawngkhupa sawi ang hian dawt an lo vawrh darh thin. Mizorama hri leng tur hlau in, nu fing, pa fing pui pui awm te’n inven nan thawkkhat lai khan khawl la sen an bun fur kha. Chanmari biakin sak zawh hunah Mizoramah lirpui a nghing dawn a, Aizawl khawpui a in 85% vel chu a chim tur anga hrilhlawk ang te pawhin an sawi thin kha. Khang te pawh kha Pu Chawngkhupa khan a sawi lo reng reng a ni.
Pu Chawngkhupa hi a kum a lo upat tak deuh hnu chuan natna chi hrang hrangin a tlak buak ve a, Durtlang hospital-ah enkawl a ni a. Doctor leh nurse ten theih tawp chhuah mah se, 24th June, 1990, zing lam dar 3 : 25-ah chuan a Lalpa hnena chawl hahdam ve tawh turin he khawvel hi a lo chhuahsan ve ta a ni.
Source - Unknown.